Fosfor

Fosfor...een essentiële baksteen

Van sommige mensen wordt gezegd dat ze een baksteen in de maag hebben. Maar in zekere zin slikken we dagelijks duizenden bakstenen met de voedingsmiddelen die we eten. Om dit beter te begrijpen, nodigen we u uit om een van deze essentiële bakstenen van dichtbij te bekijken, namelijk fosfor.

Om het gemakkelijk te maken, gaan we de weg volgen die ons voedsel neemt na een maaltijd. 

Zoals we zien wordt een deel van de fosfor uit de voeding na de vertering onmiddellijk afgevoerd vanuit de darmen via onze stoelgang. Maar een ander deel van de fosfor zal zich verspreiden in ons lichaam. Onze fosforstenen hebben een belangrijke rol te spelen in ons lichaam, vooral dan voor de structuur van onze beenderen, onze tanden of voor de goede werking van onze spieren.

Maar ze hebben ook nog veel andere functies. 

De afvoer van de fosfor die in ons lichaam aanwezig is, wordt door onze nieren geregeld. Onze nieren filteren het teveel aan fosfor weg en dit wordt dan in de urine uitgescheiden zodat in normale omstandigheden de hoeveelheid circulerend fosfor in ons bloed 2,5 tot 4,5 mg/dl bedraagt. 

Nierinsufficiëntie

Maar wat gebeurt er als onze nieren niet goed werken in geval van nierinsufficiëntie waarvoor dialyse nodig is?

De dialyse voert slechts een deel van de fosfor af. De hoeveelheid fosfor in ons lichaam zal daardoor stijgen. Dit wordt hyperfosfatemie genoemd. Het is heel normaal dat u een beetje verwonderd reageert als u dit hoort.

Getuige: "Toen mijn dokter me vertelde over een teveel aan fosfor, was ik nogal sceptisch want ik had nooit iets gemerkt. Behalve misschien jeuk en vermoeidheid, maar echt niets anders."

Dit verstoord evenwicht zal invloed hebben op de structuur van onze beenderen. Deze zullen brozer worden. Bovendien kan er zich een massa stenen gaan ophopen in de wand van onze bloedvaten. Onze bloedvaten verliezen daardoor hun onmisbare soepelheid en verkalken in min of meerdere mate. Deze bloedvaten kunnen daardoor verstopt geraken. Om dit beter te begrijpen, kunt u best vergelijken met het afzetten van kalk in de leidingen van uw keuken. Het verstoppen van deze buizen zorgt alleen maar voor vervelende gevolgen. Als dit bloedvat een arterie van ons hart bevloeit, riskeren we een hartaanval, wat dodelijk kan zijn! Maar als dit bloedvat de hersenen bevloeit, riskeert u een herseninfarct, wat ook fataal kan aflopen. Maar fataal betekent nog niet 'fatalisme'...Want u kunt inderdaad zelf efficiënt meehelpen om deze toestand te voorkomen. 

Getuige: "Mijn dokter heeft me uitgelegd dat dat op lange termijn zware consequenties kan hebben. Ik heb dat net in de video kunnen zien. Ten eerste hebben we gekeken naar mijn voeding. Men heeft mij uitgelegd welke voedingswaren veel fosfor bevatten. Ten tweede hebben ze mij een medicijn gegeven dat ik moet innemen tijdens elke maaltijd."

Fosfaatbinder

En nu, wat gebeurt er indien u tegelijkertijd met uw voeding een fosfaatbinder inneemt? Om dit te ontdekken, gaan we ons eten en de fosfaatbinder volgen in ons lichaam, in onze maag en darmen. Zoals u ziet, gaat de fosfaatbinder de rol van magneet spelen. De fosfaatbinder gaat de fosforstenen aantrekken en zo verhinderen dat deze in het lichaam worden opgenomen. De uitscheiding hiervan gebeurt via de stoelgang. Anders gezegd: bij elke inname van een fosfaatbinder helpt u een overdreven stijging van het fosforgehalte in uw lichaam te voorkomen en draagt u zo uw steentje bij aan het behoud van uw gezondheid en uw welzijn. 

Maar zoals u ziet zal de fosfaatbinder alleen werken als hij wordt ingenomen tijdens een maaltijd. Zelfs als u een tussendoortje eet, want als dit rijk is aan fosfor zal het fosforgehalte toch stijgen als u niet tegelijkertijd een fosfaatbinder inneemt.

Katheen Gerits - diëtiste: "In de praktijk is het belangrijk om fosforrijke voedingsmiddelen te beperken. Neem daarom steeds uw fosfaatbinder bij een fosforrijke maaltijd of tussendoortje. Fosfor is eigenlijk een mineraal dat hoofdzakelijk aanwezig is in eiwitrijke voedingsmiddelen zoals vlees, vis, gevogelte, eieren en melkproducten. Deze voedingsmiddelen zijn echter onmisbaar als eiwitbron. Gebruik ze daarom in beperkte mate.
Concreet wil dit eigenlijk zeggen dat je

• ongeveer 100 tot 125 gram vlees, vis of gevogelte bij de warme maaltijd mag eten,
• ongeveer 30 tot 50 gram hartig beleg zoals kaas, vlees, vis of eieren bij de boterham en
• 1 melkproduct per dag, bijvoorbeeld 1 pudding of yoghurt.

Voedingsmiddelen en additieven

Daarnaast zijn er ook nog andere voedingsmiddelen die veel fosfor bevatten en die best vermeden worden zoals

• orgaanvlees,
• wild, 
• schaal- en schelpdieren, 
• sommige kazen zoals onder andere smeer- en smeltkazen en harde kazen, 
• gedroogde peulvruchten, 
• gedroogd fruit, 
• volkorenproducten, muesli en havermout, 
• noten, 
• notenbereidingen zoals marsepein, frangipane en pindakaas, 
• cacaohoudende producten zoals chocolade en chocopasta
• bier".

Eveline Vanhalewyck - diëtiste: "Tegenwoordig worden er tijdens de verwerking van onze levensmiddelen heel veel fosforbevattende hulpstoffen toegevoegd, additieven genaamd. De fabrikant is verplicht om deze additieven op zijn verpakkingen te vermelden, maar hij is echter niet verplicht om het fosforgehalte afkomstig van deze additieven weer te geven. Hierdoor wordt het zeer moeilijk om het fosforgehalte in onze voeding juist te gaan bepalen. De fosforadditieven worden om diverse redenen toegevoegd in onze voeding. 

• Fosforzuur wordt aan cola en cola light toegevoegd als smaakversterker. 
• Vleesproducten zoals ham, spek en paté kunnen fosfaatzouten bevatten die hun textuur verbeteren.
• En fosfaten worden eveneens gebruikt als smeltzout om van harde kaas smeerkaas te maken.

Dit zijn echter slechts een paar voorbeelden van producten die rijk zijn aan fosforadditieven. U kan ze terugvinden op de verpakkingen onder de vorm van hun E-nummer. Een volledige lijst van deze E-nummers staat vermeld in de voedingsbrochure die u kreeg bij de opstart van uw dialyse.

Tot slot zijn voedingsadviezen tijdens hemodialyse zeer individueel en ook afhankelijk van verschillende factoren. Volg daarom steeds het advies van uw diëtiste."

Karen Heijmans - verpleegkundige: "Tijdens de dialyse halen we een grote hoeveelheid fosfor uit het lichaam. Dit is uiteraard niet voldoende. Daarom willen wij als verpleegkundigen jullie stimuleren om zo weinig mogelijk fosforrijke maaltijden in te nemen en jullie te ondersteunen bij het innemen van de fosfaatbinders. Want zoals we daarnet gehoord hebben, is het innemen van de juiste dosis op het juiste tijdstip (dus bij de fosforrijke maaltijden en tussendoortjes) van cruciaal belang.

Zijn er vragen, heb je tips nodig of wil je meer informatie, kan je steeds terecht bij uw arts, bij de diëtiste of de dialyseverpleegkundige. Want als we samen kunnen zorgen voor een normale fosforwaarde, zorgen we samen voor uw gezondheid!"