Grootschalig Leuvens onderzoek naar coronavirus en COVID-19

Overal ter wereld zijn onderzoekers aan het werk om de impact van het coronavirus in te perken. Onderzoekers en artsen van KU Leuven en UZ Leuven zijn voortdurend in dialoog met internationale onderzoekers om hun jarenlange expertise te delen. In het labo is het een race tegen de tijd om te komen tot een vaccin tegen het coronavirus en het uittesten van bestaande of nieuwe geneesmiddelen die kunnen ingezet worden bij zieke patiënten.

Dankzij de nauwe interactie tussen basisonderzoekers van de KU Leuven en clinici van UZ Leuven kan op heel korte tijd een nieuw inzicht uit het labo uitgetest worden bij patiënten om behandelingen te onderzoeken. De financiering voor die studies, waar ook het VIB in participeert, gebeurt op basis van eigen onderzoeksmidddelen van UZ Leuven, de KU Leuven en mecenaatsgeld afkomstig van een zopas opgericht coronafonds. Na de gebruikelijke goedkeuring door het ethisch comité en de informed consent van de patiënt gaan de artsen op de COVID-19-afdeling volop aan de slag om de in het basisonderzoek verworven inzichten te vertalen naar nieuwe behandelingen voor de patiënt in het ziekenhuis.

In UZ Leuven zijn ondertussen een aantal klinische studies gestart op patiënten van de COVID-19-afdelingen. Door het grote aantal patiënten kunnen de studies essentiële inzichten opleveren voor coronapatiënten wereldwijd. De strijd wordt gevoerd op verschillende fronten: antivirale geneesmiddelen bestrijden het virus zelf, terwijl andere geneesmiddelen het immuunsysteem en de overdreven afweerreactie van besmette patiënten bijsturen. Beide strategieën vullen elkaar aan en kunnen volgens de onderzoekers mensenlevens redden.

Antivirale middelen bij niet-intensieve patiënten

Onderzoekers van het Leuvense Rega-instituut onder leiding van professor Johan Neyts identificeerden in het laboratorium verschillende moleculen die het COVID-19-virus afremmen. Zorgvuldig uitgevoerde, gerandomiseerde klinische studies moeten nu uitwijzen of patiënten die zo’n geneesmiddel toegediend krijgen sneller herstellen en minder snel op intensieve zorg terechtkomen dan patiënten die het middel niet kregen. UZ Leuven voert de studies uit in samenwerking met andere Belgische universitaire en algemene ziekenhuizen. De studie kreeg de naam Dawn (Direct Antivirals Working Against nCoV). Patiënten en onderzoekers communiceren tijdens deze studie via de telefoon of het scherm aan het bed van de patiënt.

Prof. Johan Neyts, viroloog aan de KU Leuven: “In het Rega-instituut worden in sneltempo grote aantallen moleculen gescreend op hun mogelijke werkzaamheid tegen SARS-CoV-2. Eens een voldoende krachtige werkzaamheid in vitro is aangetoond, kunnen de meest veelbelovende middelen getest worden bij patiënten. Al moeten we ook voorzichtig blijven. Het is niet omdat een molecule het virus remt in het labo, dat het ook effectief werkzaam is bij mensen. Daarom is er een grote nood aan kwaliteitsvolle klinische studies bij patiënten."

Onderzoek van het afweersysteem bij patiënten intensieve zorg

Patiënten bij wie het virus zwaarder toeslaat, kunnen ernstige ontstekingen en littekenweefsel op de longen krijgen. Die longbeschadiging is duidelijk te zien op een CT-scan en is het gevolg van een hevige immuunreactie van het lichaam. Als natuurlijke reactie probeert het lichaam de virale infectie op te ruimen, maar datzelfde immuunsysteem zorgt ook voor schade in de longen en daarna in het hele lichaam. In die fase komen patiënten vaak op intensieve zorg terecht en moeten er, naast antivirale middelen, ook ontstekingswerende geneesmiddelen ingezet worden die het immuunsysteem tijdelijk temperen. Daarvoor moet het juiste immuunprofiel van een patiënt gekend zijn. Op de COVID-19-afdelingen van UZ Leuven is een studie gestart met de naam CONTAGIOUS, waarbij hoogtechnologische apparatuur het immuunprofiel van patiënten op een snelle manier kan bepalen.

Prof. dr. Joost Wauters, intensivist in UZ Leuven: “Duizenden wetenschappers over heel de wereld werken de klok rond om de zwakke plekken van het virus te vinden. Eenmaal die zwaktes bekend zijn, is het belangrijk om te onderzoeken bij patiënten of we de zwakheden ook effectief kunnen gebruiken en zo de overleving van patiënten verbeteren. We beginnen stukje bij beetje te begrijpen hoe de COVID-infectie verloopt, vertrekkende van het virus bij niet-kritieke patiënten tot bij coronapatiënten op intensieve zorgen. De juiste immuunreactie kennen van kritieke patiënten en ingrijpen op de afweerreactie van het lichaam is essentieel in de strijd tegen corona.”