Wat zijn röntgenstralen?
Röntgenstralen zijn een vorm van stralen zoals zichtbaar licht, maar met hogere energie, zodat ze door het lichaam kunnen dringen. Met röntgenapparaten en CT-scanners kunnen we beelden maken van de inwendige structuren in het lichaam om ziektes en andere problemen op te sporen.
Veroorzaken röntgenstralen, gebruikt voor medische diagnose, schade?
Normaal gezien niet. De stralingsdosis die gebruikt wordt is heel beperkt. De toestellen en de gebruikte dosis worden streng gecontroleerd en opgevolgd. Bij herhaalde onderzoeken, en zeker wanneer die een wat hogere dosis met zich meebrengen, zoals bepaalde CT-scans en interventionele procedures, bestaat er iets meer kans op het ontwikkelen van kanker door straling.
De arts die het onderzoek heeft voorgeschreven en de radioloog waken erover dat de meerwaarde van dit onderzoek bij u echter ruim opweegt tegen een mogelijk risico.
Hoe groot is dan het risico om kanker te krijgen van röntgenstralen? Neemt dit risico toe als ik meerdere onderzoeken onderga?
Dit risico is heel laag, maar wel cumulatief. Dit betekent dat bij elk onderzoek het samengetelde risico iets groter wordt. Daarom worden enkel onderzoeken uitgevoerd die noodzakelijk zijn en proberen we de stralingsdosis voor een onderzoek zo laag mogelijk te houden, en tegelijk toch beelden van goede kwaliteit te maken.
Het risico is groter voor kinderen dan voor volwassen, en groter voor vrouwen dan voor mannen.
Is er een limiet voor de dosis röntgenstralen die ik kan krijgen?
Neen. Voor elk onderzoek worden de voordelen en mogelijke risico’s opnieuw afgewogen. Zolang het onderzoek voor u voordelig is, mag het uitgevoerd worden.
Geven alle onderzoeken dezelfde stralingsdosis?
Neen. De stralingsdosis hangt af van het type onderzoek. De meeste röntgenonderzoeken geven een lage stralingsdosis.
In de tabel hieronder vindt u een lijst van de gemiddelde stralingsdosis voor een aantal onderzoeken, uitgedrukt in millisievert (mSv), vergeleken met de duur van natuurlijke blootstelling in België om eenzelfde dosis te bereiken.
| Onderzoek | Gemiddelde dosis (mSv) | Duur van de natuurlijke blootstelling om deze stralingsdosis te bereiken |
|---|---|---|
| RX longen | 0,06 | 9 dagen |
| RX onderrug | 1,9 | 9 maanden |
| RX buik | 0,5 | 3 maanden |
| Mammografie | 0,2 | 1 maand |
| CT longen | 3 | 15 maanden |
| CT buik | 7 | 3 jaar |
| CT hoofd | 1,5 | 8 maanden |
Bron: gegevens FANC
Iedereen wordt blootgesteld aan straling afkomstig van de omgeving, zoals kosmische stralen, aardstralen, straling vanuit voeding en zelfs vanuit ons eigen lichaam. Deze straling wordt achtergrondstraling genoemd en is gelijkaardig aan de straling die gebruikt wordt voor medische doeleinden.
Mogen zwangere patiënten röntgenonderzoeken ondergaan?
Zolang het medisch voordeel het kleine risico door straling overtreft, is het gebruik van röntgenstralen bij zwangere patiënten mogelijk. Zwangere vrouwen moeten hun arts en de medewerkers die de onderzoeken uitvoeren inlichten over de zwangerschap en zelfs over de mogelijkheid van zwangerschap.
Wanneer de aanvragende arts en de radioloog op de hoogte zijn van een (mogelijke) zwangerschap, zullen de specifieke voordelen en risico’s voor een onderzoek met nog meer nauwkeurigheid afgewogen worden. Hierbij is de lichaamsregio die onderzocht wordt een belangrijke factor.
Niet-dringende onderzoeken kunnen eventueel uitgesteld worden en mogelijk kan gebruikgemaakt worden van een beeldvormingstechniek zonder röntgenstraling. In bepaalde gevallen is een onderzoek met röntgenstraling de meest aangewezen keuze. Met de moderne apparatuur en een juiste techniek kunnen radiologische onderzoeken van het hoofd, de hals, de ledematen, de longen en het hart veilig uitgevoerd worden. Voor onderzoeken van buik- en bekkenregio nemen we bijkomende voorzorgsmaatregelen.
Bent u zwanger of bestaat de kans dat u zwanger bent, vertel dit dan aan de medewerker die het onderzoek gaat uitvoeren.
Is de stralingsdosis voor medisch diagnostische onderzoeken veilig voor kinderen?
Onderzoeken die gebruikmaken van röntgenstralen kunnen gebruikt worden bij kinderen, zolang het medisch belang van dergelijke onderzoeken opweegt tegen de mogelijke risico’s. Kinderen zijn gevoeliger dan volwassenen voor de effecten van straling. Uw arts zal daarom altijd eerst technieken zonder röntgenstralen in overweging nemen (zie verder).
Wanneer voorgesteld wordt om een onderzoek met röntgenstraling uit te voeren, betekent dit dat het niet-uitvoeren van dit onderzoek een groter risico voor de gezondheid van het kind met zich meebrengt dan het stralingsrisico. Röntgenonderzoeken bij kinderen gebeuren met aangepaste apparatuur en er worden extra voorzorgsmaatregelen genomen.
Zijn er alternatieven voor röntgenstralen?
Ja. Een echografie en een MR-scan gebruiken geen röntgenstraling.
Het is echter niet altijd mogelijk om deze technieken te gebruiken voor elk medisch probleem en op elk moment. Daarom kan het zijn dat voor uw aandoening en medische vraag het gebruik van deze technieken geen oplossing biedt.
Ben ik radioactief na dit onderzoek?
Neen. Bij onderzoeken met röntgenstraling bent u nadien niet radioactief. Er zijn bijgevolg dus ook geen beperkingen voor contact met anderen.
Loop ik een risico wanneer ik patiënten (bijvoorbeeld kinderen) begeleid naar een radiologisch onderzoek?
In onze gangen en wachtkamers worden de röntgenstralen heel adequaat tegengehouden en is er geen gevaar.
Enkel in uitzonderlijke gevallen zullen we u toelaten de patiënt (bv. uw kind) te begeleiden tot in de röntgenzaal of CT zaal. Op dat ogenblik zal u steeds zo veel mogelijk afstand moeten houden en krijgt u een loodschort aan. Indien u zwanger bent, mag u nooit aanwezig zijn tijdens een onderzoek in een röntgenzaal. Als u alle regels opvolgt is het risico op nadelige effecten heel klein.
Meer informatie
Indien u nog vragen hebt, aarzel dan niet om ze te stellen aan onze medewerkers van de dienst radiologie. Ze helpen u graag verder.
Op volgende websites kan u terecht voor meer uitgebreide informatie: