Dokter Hendrik Peuskens is gespecialiseerd in gebruiksstoornissen. “Alcohol is een drug die bij onze cultuur hoort. En daar spelen drankfabrikanten natuurlijk handig op in. Een glas wijn werkt ook kalmerend of neemt angsten weg. Een eerste stap naar problematisch gebruik is wanneer mensen alcohol bewust inzetten om iets te bereiken, bijvoorbeeld om beter te slapen. Als je op dat moment ook goede gewoontes opgeeft, zoals sporten en bewegen, kan het gevaarlijk worden."
Je alcoholverbruik kan groter worden door plotse moeilijkheden: het einde van een relatie, onverwachte werkstress of een moeilijke periode zoals de lockdown van 2020 zijn risicomomenten. Bij 10 tot 15 procent van de drinkers ontstaat er uiteindelijk een probleem, zoals een verslaving, moeilijkheden in het verkeer of leverproblemen.
De kans dat de ander gaat minimaliseren is groot
dr. Hendrik Peuskens
Wanneer is dat gezellige pintje niet meer zo onschuldig? Vaak begint het met enkele tekens aan de wand. “Je vermijdt bijvoorbeeld gelegenheden zonder drank. Of je maakt je zorgen omdat er op je vakantiebestemming geen alcohol verkrijgbaar zal zijn. Duidelijke gevaarsignalen zijn ook een black-out op een feestje, of wanneer je jezelf begint te verantwoorden waarom je alcohol drinkt. Vaak beseffen mensen pas wat de effecten van alcohol zijn als ze ophouden met drinken."
"Deelnemers aan Tournée Minérale, de maand zonder alcohol, rapporteren dat ze zich beter voelen, meer energie hebben en beter slapen. Het tegendeel geldt voor wie te veel drinkt: die wordt vaker prikkelbaar, sneller moe of minder alert. Vaak zal de omgeving dat eerder opmerken dan de persoon in kwestie. ‘Ach, het is toch maar een glaasje’, hoor je vaak. Maar door die ontkenning en schaamte krijg je negatieve gevoelens, die de kans verhogen dat je weer naar een glas grijpt om je beter te voelen.”
Minimaliseren
Een venijnige cirkel dus. En de persoon die er een opmerking over maakt, is vaak de pineut. Niemand zit te wachten op een opgeheven vingertje. Wat kan je als partner, vriend of familielid doen als je je zorgen maakt om iemand die te veel drinkt?
“Het probleem uitvergroten helpt niet. Zeg dus niet: ‘Pas maar op of je verliest je werk nog!’ Dat zorgt er alleen maar voor dat iemand zijn stekels opzet. Je kan wel je bezorgdheid uiten. Probeer daarbij naar iets concreets te verwijzen: ‘Ik maak me er zorgen over dat je je niet meer herinnert wat je gisteren op dat feestje gezegd en gedaan hebt’."
"Vraag daarbij hoe de ander zich voelt. Hou de deur open en verwacht niet te veel van zo’n eerste gesprek. De kans dat de ander gaat minimaliseren of ontkennen is groot. Je kan altijd eindigen met: ‘Misschien heb ik het bij het verkeerde eind, maar als je je er ooit zorgen om maakt, dan kunnen we het er eens over hebben’ .”
Ontnuchtering
Overmatig alcohol drinken kan jaren doorgaan voor er een alarm afgaat. Dat was het geval bij Jan: pas toen hij een leverprobleem kreeg, werd hij echt geconfronteerd met zijn drankpatroon. In de jeugdclubs en in zijn studententijd hoorde drank er gewoon bij. Ook tijdens de legerdienst waren pintjes nooit ver weg. Er volgden jaren met minder drank en veel focus op zijn gezin en werk. Maar in het weekend was Jan een bourgondiër. Vanaf ongeveer 45 jaar escaleerde dat en werd hij een stevige drinker. Omdat hij een sociale kerel was, werd daar niet zwaar aan getild, hij was gewoon iemand ‘die veel kon verzetten’. Een consultatie op de afdeling levertransplantatie betekende een ontnuchtering voor hem.
Voor Jolien, een vrouw van 23, verliep het anders. Toen ze minderjarig was, dronk ze al fors met vrienden. Tijdens een dronken bui wordt ze slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag. Niet voor het eerst, want in haar prille jeugd gebeurden gelijkaardige feiten. Alcohol is voor Jolien een manier om met de stress en angst daarrond om te gaan. Als Jolien op spoed terechtkomt met een alcoholintoxicatie, treft ze gelukkig iemand die tijd heeft om met haar te praten. Veel oud zeer komt naar boven. Jolien staat open voor een doorverwijzing om daar in therapie mee aan de slag te gaan.
Geen oordeel
Waar kun je terecht als jij of iemand uit je buurt hulp nodig heeft? Dokter Peuskens raadt in de eerste plaats aan om er met je huisarts over te spreken. “Veel huisartspraktijken werken samen met eerstelijnspsychologen: met wat geluk kun je daar een afspraak maken. Daarnaast is er gespecialiseerde verslavingszorg: in UZ Leuven doen we raadplegingen en ook een opname is mogelijk. Verder zijn er de zelfhulpgroepen Anonieme Alcoholisten (AA) en SOS Nuchterheid."
"Niet iedereen die openstaat voor hulp is bereid volledig nuchter te worden, maar in zelfhulpgroepen vind je vaak warme mensen om een goed gesprek mee te voeren. Interessant is ook het preventieproject ‘Alcohol de baas’ van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg. Je kan er luisteren naar een spreker en in gesprek gaan met andere deelnemers.”
Heel wat mensen zijn bang om juist door professionele hulp te zoeken weer een moraliserend praatje of opgeheven vinger te krijgen. “Niemand staat met een oordeel klaar”, benadrukt dokter Hendrik Peuskens. “Veel belangrijker is de vraag: wat denk je zelf dat de volgende stap moet zijn?"
"Mensen formuleren dan vaak eigen doelstellingen, zoals weer sporten en fitter zijn, of geen alcohol nodig hebben om te genieten van gezelschap. Het vraagt een inspanning om te gaan voor minder of geen alcohol, maar daar krijg je wel een mooi cadeau voor in ruil: mensen voelen zich weer fysiek sterker of mentaal helderder. Zo kom je van een negatieve in een positieve spiraal terecht.”
Lees meer over het behandelprogramma voor volwassenen met problemen in het gebruik van alcohol, medicatie en softdrugs.
(Tekst: Ria Goris)
