Veel cijfers over ontrouw binnen huwelijken zijn er niet, maar uit een recent Sexpert-bevolkingsonderzoek naar de seksualiteitsbeleving in Vlaanderen blijkt dat de verschillen tussen mannen en vrouwen kleiner zijn geworden als het op buitenechtelijke relaties aankomt. Maar kun je elkaar ook terugvinden nadat een van beide partners een affaire had? Geertje Walravens, therapeut in het centrum voor relatie- en gezinstherapie van UPC KU Leuven, interviewde dertig koppels waarbij een van de partners in het verleden vreemd ging.
Geertje Walravens: “Ongeveer een op de vier mannen en een op de vijf vrouwen heeft ooit een buitenechtelijke relatie. In bepaalde leeftijdsgroepen komt het vaker voor, met name bij dertigers en bij mensen tussen 50 en 65. In de fase dat er kinderen in het gezin komen, of wanneer die kinderen het nest weer verlaten, moet een koppel een nieuw evenwicht zoeken. Dat zijn vaak kwetsbare momenten.”
Ontrouw normaliseren is nodig om erover te kunnen spreken
Geertje Walravens
“Op oudere leeftijd speelt ook de zogenaamde midlife een rol. Mensen maken de balans van hun leven op en vragen zich af: is dit het nu? Een buitenechtelijke relatie geeft hun het gevoel te leven. Eigenlijk krijgt iedereen op een of andere manier met buitenechtelijke relaties te maken: in je gezin, je familie, je vriendenkring … Het is heel ontwrichtend, maar ook heel menselijk. Ontrouw normaliseren is nodig om erover te kunnen spreken.”
Crisis
Mensen komen meestal bij een relatietherapeut aankloppen als de ontrouw net ontdekt is, vertelt Geertje Walravens: “Zo’n ontdekking is vaak heftig: mensen zijn in paniek. De partner die ontrouw was, heeft de relatie met de derde persoon al dan niet al verbroken, maar zoiets vraagt tijd. Wanneer ontrouw aan het licht komt, is dat vaak voor beide partners erg pijnlijk, niet alleen voor de gekwetste persoon. De partner die een tweede relatie had, leefde al die tijd in de bubbel van verliefdheid en plots landt hij weer met beide voeten op de grond. Ook dat gaat gepaard met de nodige kneuzingen en kwetsuren. En je weet niet hoe de derde persoon gaat reageren, want ook die persoon verliest veel. Het is een rouwproces voor alle betrokken partijen en dat moet benoemd worden.”
Stellen die in therapie komen, hebben meestal de intentie om samen te blijven. Of in ieder geval om uit te zoeken of dat mogelijk is. “Wanneer iemand niet kan kiezen tussen zijn partner en de derde persoon, vind ik relatietherapie moeilijk. Want hoe kan de gekwetste partner zich in zo’n situatie kwetsbaar opstellen? Wat we in zo’n geval wel kunnen doen, is het koppel laten uitspreken hoe moeilijk en lastig het is. En bekijken hoe ze de situatie leefbaar kunnen houden voor elkaar en voor de kinderen.”
Woelige zee
Geertje Walravens: “Ik vergelijk het ontdekken van ontrouw wel eens met storm op zee. Er is veel zand opgewoeld en het water is troebel. Het is het beste eerst te wachten tot het zand weer wat is gaan liggen voor je aan een herstel begint. Die eerste therapiesessies zijn vaak heel praktisch. Het gaat om omgaan met de crisis. Heel typerend na de ontdekking van ontrouw zijn nachtelijke marathongesprekken, eindeloze verhoorsessies. Mensen slapen nog nauwelijks, eten niet meer goed … En dan zijn er de kinderen. ‘We spreken er alleen over als de kinderen in bed liggen’, zeggen de partners dan. Maar kinderen voelen zoiets. Dus eerst moeten mensen weer een beetje een evenwicht vinden, op een heel praktische manier. Genoeg slapen, gezond eten, voor de kinderen zorgen ...”
Ongeveer een op de vier mannen en een op de vijf vrouwen heeft ooit een buitenechtelijke relatieGeertje Walravens
“Aan de partner die ontrouw was, zeg ik dat zijn of haar man of vrouw een verhaal nodig zal hebben. Met wie was het, hoe lang duurde het, wanneer zagen jullie elkaar? Voor de gekwetste persoon betekent het dat die een gedeelde geschiedenis moet herschrijven. De gekwetste persoon zit namelijk met heel veel vragen en moet die ook wat leren doseren. Wat wil je weten? Wat kun je horen? Wil je echt alle details kennen? Ga je daarmee geholpen zijn? Mensen worden er rustiger van om die vragen te stellen. Maar soms is het ook goed dat iemand even apart gaat wonen om de rust te herstellen.”
Twee richtingen
Weer de weg naar elkaar vinden, is een beweging die in twee richtingen gaat. “Je werkt langzaam maar zeker naar herstel en dat is een proces van achteruit- en vooruitkijken. Achteruitkijken naar de ontrouw en de pijn die dat heeft veroorzaakt. Het probleem is vaak niet zozeer dat iemand seks heeft gehad met iemand anders, maar het vertrouwen dat geschaad is. En het zelfvertrouwen. Dat de gekwetste partner het niet heeft gevoeld, niet heeft voelen aankomen: dat is een hele lastige. Daarnaast moet je ook kunnen vooruitkijken: hoe bouwen we dat vertrouwen weer op? Wat staat er nog overeind in de relatie? Wat heeft de gekwetste partner nodig om de achterdocht te kunnen loslaten? Hoe kan je weer leven brengen in de relatie?”
Achterdocht
Dat vertrouwen terugvinden betekent voor de gekwetste persoon dat hij of zij een omslag moet kunnen maken en de voortdurende achterdocht moet kunnen loslaten. Geertje Walravens: “Aan de gekwetste persoon vraag ik: wat heb je nodig om het gevoel te hebben dat je het weer onder controle hebt? En aan de andere partner: op welke manier kan je tonen dat je te vertrouwen bent? In het begin maken koppels vaak strikte afspraken, bijvoorbeeld dat de gekwetste partner de berichtjes van de andere mag zien, de mails kan lezen … Vaak is het even eenrichtingsverkeer. Tot de gekwetste partner gaat inzien dat een aantal dingen relatief zijn. Waar het dan op aankomt, is om duidelijk te maken aan je partner: ik ben in paniek, ben je bereid dat te zien en daaraan tegemoet te komen?”
“Als dat lukt, kunnen die controlemechanismes soepeler worden. Wat zeker helpt, is dat de partner die ontrouw was proactief is. Een voorbeeld: veel geliefden hebben een favoriet liedje. Als zo’n liedje op de radio komt, kan dat bij de gekwetste partner weer een hele lading pijn wakker maken. Als de partner die ontrouw was daarop kan inspelen, de ander kan vastpakken en zeggen: dit moet moeilijk zijn voor je, laten we het liedje afzetten … Dat werkt ongelofelijk goed.”
Nieuw engagement
Of koppels de weg naar elkaar kunnen terugvinden, hangt van een aantal factoren af. “Belangrijk is dat de partner die ontrouw was, bereid is om erover te praten en om de vragen van de andere partner te beantwoorden. En dat hij of zij berouw toont en kan zeggen: ‘Ik heb onze stilzwijgende overeenkomst geschonden, het raakt me dat het je verdriet doet en het spijt me.’ Maar het is even belangrijk dat ook de gekwetste partner zichzelf in vraag kan stellen, zich kan afvragen: wat was mijn aandeel hierin?"
"En verder is het belangrijk dat partners zich weer voor elkaar kunnen inzetten, dat er een nieuw engagement is. Dat ze zien wat geleid heeft tot de ontrouw, daar samen iets aan doen en zorgen dat ze beter afgestemd zijn op elkaar. Soms betekent het ook dat je als partner een nieuwe identiteit zoekt."
"Er zijn stellen die achteraf getuigen: ‘Onze relatie is veel beter nu, we doen meer ons best voor elkaar’. De grootste groep zegt: ‘Ik voel me weer goed in de relatie, maar ik ga nooit kunnen vergeten wat er gebeurd is.’ En een kleine groep zegt: ‘We gaan samen verder, maar het zal nooit meer zijn wat het was.’”
(TEKST: Isabelle Rossaert)
