UZ Leuven staat bekend als een van de grootste beheerders van weefsels uit het locomotorische stelsel: botten en pezen vormen het grootste luik van de weefselbank. Daarnaast zitten in de weefselbank ook huid, oogweefsels, gehoorbeentjes en amnionmembranen, dunne vliesjes afkomstig uit de nageboorte.
Huzarenwerk
Dr. Kristel Van Landuyt is sinds eind 2020 beheerder van de weefselbanken. “Tijdig en veilig het lichaamsmateriaal verzamelen, testen, bewaren en ter beschikking stellen van artsen om er patiënten mee te behandelen: dat is in een notendop onze opdracht. Het is een huzarenwerkje om dat elke keer weer rond te krijgen en om te blijven voldoen aan de strenge procedures en inspecties.”
Dat er veel vraag is naar weefsels bewijzen de cijfers: in 2022 leverde de bank met locomotorische weefsels bijna 2.500 weefsels af. Oogweefsels worden gemiddeld 200 keer per jaar aangevraagd. “Voor oogweefsels is er zelfs een internationale schaarste, ook omdat het afstaan ervan soms gevoeliger ligt voor de nabestaanden van een donor. Daarom is samenwerking met andere ziekenhuizen erg belangrijk.”
Niets lijkt zoveel op bot als echt bot
dr. Kristel Van Landuyt
Is er dan geen alternatief voor menselijke weefsels? “Er zijn natuurlijk projecten om weefsels artificieel te produceren, maar tot nu toe bestaat er niet zoiets als een kunstpees of artificieel corneaweefsel van het oog. En er is niets dat zoveel op bot lijkt als echt bot. Een orthopedisch chirurg heeft dit soms echt nodig om een defect in het bot op te vullen. Donorhuid is nog altijd een unieke manier om brandwonden snel en tijdelijk te behandelen, in afwachting van een transplantatie met eigen huid van de patiënt. En amnionmembranen zijn dan weer ideaal om ernstige zweren te bedekken.”
Donoren
Van wie komen de menselijke weefsels in de weefselbank? Een aantal komen van levende personen, zoals stamcellen uit het bloed, een placenta die na de geboorte afgestaan werd of bot uit een versleten heupkop. Andere weefsels zijn afkomstig van overleden donoren.
“We werken nauw samen met de collega’s van transplantatiechirurgie. We volgen de strikte regels over toestemming geven om weefsels af te staan bij je overlijden. Iedere burger in België is automatisch donor van zowel organen als weefsel, tenzij je verzet aantekent. In de praktijk is er ook afstemming met de familie. Na het wegnemen van weefsels zorgen we voor een zorgvuldige reconstructie van het lichaam, uit respect voor de donor en de gevoelens van de nabestaanden.”
Cruciaal in het hele proces zijn de weefselbankcoördinatoren, speciaal opgeleide verpleegkundigen die samen met de arts het weefsel wegnemen bij de donor en meewerken aan de strenge medische selectie ervan. De coördinatoren verwerken het weefsel en zullen het testen, bewaren en later afleveren aan een arts. Daarnaast zijn er ook weefselbanktechnologen betrokken. Zij zorgen voor de verwerking van botten en pezen: die worden schoongemaakt, gezaagd, eventueel gemalen of geboord, gemeten, ingepakt en nog uitgebreid getest. Pas daarna wordt het weefsel beschikbaar in de weefselbank voor patiënten die het nodig hebben.
Solidariteit
Het kwaliteitsteam van de weefselbank controleert doorlopend de procedures, de verwerkingsruimtes en de bewaring van de weefsels. “Oogweefsels worden maar heel kort bewaard, maar botten en pezen kunnen tot 5 jaar na wegname in de weefselbank blijven. Sommige weefsels worden bewaard op -80°C, andere worden eerst radioactief bestraald en op kamertemperatuur bijgehouden. Net zoals er een lange wachtlijst is voor nieuwe nieren en longen, zijn ook weefsels als huid, hoornvlies of botstukjes veelgevraagd.
“Weefseldonatie is een eerder onbekend stukje geneeskunde”, bevestigt dokter Van Landuyt. “Maar gelukkig zien we veel solidariteit: dankzij onze donoren en door de medewerking van andere ziekenhuizen kunnen wij onze patiënten nieuw weefsel blijven aanbieden.”
Ook voor onderzoek en celtherapie
De weefselbank is niet te verwarren met twee andere grote banken die in UZ Leuven bestaan. De UZ Leuven - KU Leuven Biobank houdt menselijke weefsels en cellen bij voor wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast zijn er de banken voor stamcellen en navelstrengbloed, die gebruikt worden voor celtherapie. Ook deze bevinden zich op campus Gasthuisberg.
(Tekst: Ann Lemaître)
