De bijnier

Anatomie

De bijnier is een klein orgaan: het weegt ongeveer 5 gram. De bijnier heeft meerdere kleine aanvoerende bloedvaten (arterie), maar meestal slechts 1 afvoerend bloedvat dat rechts in de holle ader uitkomt, maar links in de nierader.

De bijnier bestaat uit 2 zones:

• Buitenste zone: de schors (cortex)
  De schors van de bijnier bestaat nog eens uit 3 zones die hormonen produceren die van elkaar afgeleid zijn, de steroiden.
   
• Binnenste zone: het merg (medulla)
  Het merg van de bijnier produceert catecholamines.

Functie

De bijnier produceert verschillende hormonen. Een hormoon is een chemische stof die door de cellen van een orgaan in de bloedbaan wordt vrijgezet en op afstand op verschillende organen effect uitoefent.

Soorten hormonen

De bijnier maakt 2 grote groepen hormonen.

1. Catecholamines

• De catecholamines (dopamine, norepinefrine= noradrenaline en epinefrine= adrenaline)  worden in de binnenste zone (medulla) van de bijnier geproduceerd.
• Catecholamines spelen een rol in de ‘vlucht of vecht’ reactie die activeert in een plotse levensbedreigende situatie. Zij veroorzaken een verhoogde bloeddruk, een opgejaagd gevoel, zweten…
• Afhankelijk van het type hormoon varieert de sterkte van de verschillende symptomen.

2. Steroïden

De verschillende steroïden die in de bijnier geproduceerd worden, hebben zeer wisselende effecten.

De cortex waar deze hormonen worden geproduceerd, bestaat uit 3 zones (van buiten naar binnen).

1. Zona glomerulosa, voor de productie van aldosteron
   Aldosteron is een mineralocorticoïd hormoon en speelt vooral een rol in de werking van de nieren. Het regelt de bloeddruk en de verhouding van verschillende zouten in het bloed zoals kalium en natrium.
    
2. Zona fasciculata, voor de productie van cortisol (of hydrocortison) 
   Cortisol is een glucocorticoïdehormoon. Zonder cortisol kan een mens niet leven. Het beïnvloedt het slaap-waakritme, het geheugen, het concentratievermogen en de stemming. Daarnaast heeft cortisol invloed op de stofwisseling van suiker, vetten en eiwitten. Cortisol heeft invloed op de werking van hart- en bloedvaten, de botten, de huid, het bindweefsel en spieren en gewrichten. Ook speelt cortisol een belangrijke rol bij het afweersysteem van het lichaam tegen infecties. Cortisol wordt ook wel het “stresshormoon” genoemd. Bij lichamelijke of psychische stress neemt de hoeveelheid cortisol in het lichaam normaal gesproken snel toe om te zorgen dat het lichaam de stressvolle situatie te boven komt.
    
3. Zona reticularis, voor de productie van zwakke androgenen (waaronder DHEA = dehydroepiandrosteron)
   DHEA is een androgeen of mannelijk hormoon. In het bloed circuleert het vooral als DHEAS (dehydroepiandrosteronsulfaat). Deze hormonen spelen een rol in de groei en de seksuele ontwikkeling. Het specifiek belang van DHEAS is nog niet gekend.