1. Orgaantje ‘bij’ de nieren
Hoewel de naam bijnier misschien laat uitschijnen dat het familie is van de nieren, hebben ze er eigenlijk weinig tot niets mee te maken. “Aanvankelijk dacht men dat de bijnier louter een aanhangsel van de nier was, zoals de bijbal bij de teelbal hoort”, vertelt dokter Thomas Douchy, oncologisch chirurg in UZ Leuven gespecialiseerd in bijnierchirurgie. “Pas een 200-tal jaar geleden is ontdekt dat het een volledig apart orgaan is.”
De naam duidt dus gewoon op de ligging: bij de nier, vlak erboven. Ieder van ons heeft twee bijnieren, elk zo’n 12 gram. De bijnieren zijn de boodschappers van ons lichaam. Ze produceren hormonen, de chemische stoffen die in de bloed-baan worden vrijgezet en zo op allerlei organen effect hebben. Het orgaan bestaat uit twee zones: de binnenkant of het merg en de buitenkant of de schors.
2. Klein maar cruciaal
De Grieken wisten al van het bestaan van het orgaan af, maar toch is het vandaag voor velen nog een mysterieus iets. “Onbekend en onbemind, zou je kunnen zeggen, want de bijnieren zijn van cruciaal belang voor ons dagelijkse leven doordat ze instaan voor de productie van broodnodige hormonen. Zo maken ze onder meer het hormoon aan dat een belangrijke rol speelt in de zouthuishouding en de bloeddruk, maar ook de hormonen cortisol en adrenaline.”
Het stresshormoon cortisol is erg belangrijk
prof. dr. Thomas Douchy
Vooral cortisol is voor de mens erg belangrijk. Zonder kan je niet leven. Het hormoon beïnvloedt je slaap-waakritme, geheugen, concentratievermogen en humeur.
Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd: bij lichamelijke of psychische stress maakt de bijnier tijdelijk meer aan, om ervoor te zorgen dat je lichaam de stressvolle situatie de baas kan.
3. Soms wordt de bijnier moe
Er is echter een probleem: soms gebeurt het dat je bijnieren te weinig cortisol fabriceren. Dat kan doordat een teveel aan cortisol plots wegvalt, meestal als je stopt met medicatie of als een hormoonproducerende tumor verwijderd wordt. Een auto-immuunreactie kan ook de hormoonproducerende cellen beschadigen en de functie van de bijnier tenietdoen.
De bijnier kan daardoor moe worden, en een uitgeputte bijnier maakt minder of geen cortisol aan. Dat kan gevolgen hebben voor je gezondheid en kan in extreme gevallen zelfs levensbedreigend zijn. Doordat je lichaam minder cortisol aanmaakt, kun je je onder meer moe en niet fit voelen of prikkelbaar zijn. Bijnieruitputting kun je niet zelf opmerken, maar je kan het wel met je arts bespreken.
4. Je kan niet zonder
Een mens kan dus in principe niet leven zonder bijnieren. Maar wat dan als ze niet goed werken of als er eentje moet worden weggenomen? Sommige ziektes zorgen voor een hormoonoverproductie, andere voor een tekort. “Je kan altijd tijdelijk cortisol of andere hormonen in pilvorm innemen. In zeldzame gevallen moeten we bij patiënten beide bijnieren verwijderen. In dat geval moeten ze levenslang cortisol slikken, want de bijnier is het enige orgaan dat het kan produceren.”
Gelukkig komen bijnieraandoeningen weinig voor. Soms ontstaan er in het orgaan zelf wel zeldzame gezwellen die zelf cortisol produceren. “Als we die hormoonproducerende gezwellen wegnemen, moet je meestal tijdelijk extra hormoon nemen. De bijnieren zijn namelijk lui geworden en produceren minder cortisol dan ze van nature zouden moeten doen.”
5. Nieuw type bijnierchirurgie
In UZ Leuven worden gemiddeld 35 tot 40 bijniertumoren per jaar weggehaald. Kwaadaardige tumoren zijn gelukkig erg zeldzaam. Bijnierchirurgie kan met een klassieke kijkoperatie, maar sinds een goed jaar gebruikt UZ Leuven ook een nieuwe operatietechniek. Zo’n dertig jaar geleden werd die in het buitenland ontwikkeld, in Vlaanderen paste UZ Leuven deze techniek voor het eerst toe.
Het verschil zit ’m in de route naar de bijnieren: bij deze operatie gebeurt de ingreep via de rug, in plaats van via de buik zoals op de klassieke manier. De weg naar de bijnieren is daardoor korter en de ingreep minder complex. “Patiënten hebben achteraf minder pijn en herstellen sneller. Bij een klassieke kijkoperatie krijg je een hefverbod van 4 tot 6 weken, bij de nieuwe operatietechniek is er geen bewegingsbeperking. Je bent dus niet echt out, waardoor je levenskwaliteit als patiënt toeneemt.”
