Het netvlies is een laagje aan de binnenkant van je oog. Het bestaat uit miljoenen lichtgevoelige cellen die het licht opvangen. Middenin het netvlies zit een gele vlek van een paar millimeter doorsnede: dat is de macula. Het is het deel van het oog waarmee we het scherpst kunnen zien. Bij netvliesveroudering sterven kegeltjes en staafjes in de macula af, waardoor we minder scherp gaan zien.
En dat gebeurt vaker dan je denkt, vertelt prof. dr. Julie Jacob, oogarts in UZ Leuven. “Leeftijdsgebonden maculadegeneratie komt wereldwijd naar schatting bij 200 miljoen mensen voor. Boven de 85 jaar heeft 13 procent van de mensen er last van. Het goede nieuws is dat er sinds 2006 medicatie bestaat die de vooruitgang van de aandoening kan stoppen. Maar daarom is het erg belangrijk om de symptomen tijdig op te merken en er wat aan te doen.”
1 Je wordt er niet blind van
Blind word je niet van maculadegeneratie. Enkel het centrum van het zicht wordt aangetast. Dat is lastig, maar je behoudt wel het zicht langs de zijkanten van je oog. Hoe zien mensen met deze aandoening de wereld rondom hen? Professor Jacob: “Je ziet een grijszwarte vlek in het midden van je gezichtsveld. Dat is dus vooral lastig om details waar te nemen, om te lezen en om gezichten te herkennen. Rondlopen in huis of op straat zorgt dan weer voor minder problemen. Mensen kunnen ook leren om net naast iets te kijken om het beter te zien.”
Behalve het feit dat de aandoening lastig is voor de patiënt zelf, kan het ook tot onbegrip bij de omgeving leiden. “Familieleden verwonderen zich er soms over dat een
patiënt niet meer kan lezen, maar wel een minuscuul vliegje opmerkt in een hoek van de kamer. Terwijl dat nu net is wat deze aandoening met je ogen doet.”
2 Het zit in de familie
“Als netvliesveroudering in de familie zit, moet je extra waakzaam zijn”, benadrukt professor Jacob. “We weten dat er verschillende genen zijn die een rol spelen bij het ontstaan van netvliesveroudering. Als je ouders, broers of zussen er last van hebben, is de kans groter dat je zelf ook met de aandoening geconfronteerd zult worden.
Je ziet een grijszwarte vlek in het midden van je gezichtsveldprof. dr. Julie Jacob
Raadpleeg dus tijdig een oogarts, want de ziekte wordt te vaak niet opgemerkt, vooral niet wanneer het maar aan één oog is. Het is pas wanneer mensen iets merken aan het andere oog, dat ze op consultatie komen. Maar dan is de degeneratie van het eerste oog vaak al ver gevorderd.”
Wanneer moet je naar de oogarts? “We raden aan om vanaf je veertigste een eerste keer een afspraak te maken bij de oogarts voor onderzoek en een oogdrukmeting. Ook wanneer je dan nog geen klachten hebt. Als alles opnieuw goed is, moet je pas na vijf jaar terug een afspraak maken.”
3 De juiste voeding is belangrijk
Op genetische factoren heb je geen invloed. Ook het feit dat vrouwen vaker last hebben van netvliesveroudering dan mannen of dat blanke mensen het vaker krijgen dan Aziaten, heb je niet in de hand. “Maar er zijn factoren die je wél in de hand hebt. Uit studies weten we dat het mediterrane dieet een heel goede bescherming is tegen maculadegeneratie. Het gaat om voeding rijk aan luteïne en zeaxanthine, zoals spinazie, andijvie, boerenkool, broccoli, maïs en asperges. Ook vette vis werkt beschermend, zoals makreel en sardienen.
Een heel slechte invloed heeft roken: het verhoogt je risico op leeftijdsgebonden netvliesveroudering. Pas twintig jaar nadat je gestopt bent met roken, is het risico opnieuw gelijk aan dat van een niet-roker.”
4 Twee vormen van netvliesveroudering
Er zijn twee soorten leeftijdsgebonden netvliesveroudering: een ‘droge’ en een ‘natte’ variant. “Bij droge maculadegeneratie heb je een verdunning van het netvlies door een verlies van cellen. Die vorm is onherstelbaar en er bestaat geen behandeling voor. Positief is dat het een aandoening is die traag evolueert.”
"Bij de natte vorm van netvliesveroudering is het omgekeerd: het kan heel snel gaan, maar er bestaat wel een behandeling voor. “De natte vorm ontstaat door de vorming van abnormale bloedvaatjes onder het netvlies. Dat kan heel snel evolueren. De behandeling moet je starten binnen de zeven dagen.”
Er bestaat een heel makkelijke test om te weten of je last hebt van de natte variant, namelijk de amslertest. Patiënten met netvliesveroudering in de familie, krijgen van hun oogarts vaak zo’n test mee naar huis met het advies om hem twee keer per maand te doen. Professor Julie Jacob: “Het is een fijn rooster van lijntjes waar je met één oog naar moet kijken. Als je de lijntjes niet meer mooi recht ziet, of als je plots een grijze of zwarte vlek ziet in het midden van je gezichtsveld, heb je vermoedelijk een vroege vorm en kunnen we snel ingrijpen.
Er zijn patiënten die de test zo vaak moeten doen dat ze hem uit eigen beweging in de douche doen: ze knijpen eerst het ene en dan het andere oog dicht en kijken dan naar de voegen van de tegeltjes (lacht).
5 De behandeling is levenslang
De ziekte is chronisch, wat betekent dat ze niet te genezen is, maar levenslang behandeld moet worden. “De behandeling houdt de ziekte wel onder controle. Herhaalde inspuitingen met medicatie in de oogbol zijn noodzakelijk. Een behandeling begint meestal met drie injecties, telkens met een maand ertussen. Daarna evalueert de oogarts het resultaat en stelt hij een behandelschema op met zo weinig mogelijk inspuitingen.”
(Tekst: Jan Bosteels)
