De antenne van het hart

Het woord impotentie is onjuist. Als het aan de experts ligt, spreken we over erectiele disfunctie, maar je mag ook gewoon erectieprobleem zeggen. Wat is er eigenlijk mis met de gangbare term? Prof. dr. Maarten Albersen, uroloog en androloog in UZ Leuven: “Impotentie is een verouderde en ook wat stigmatiserende omschrijving van het probleem. Bovendien gebruiken mensen het woord voor veel meer dan erectiestoornissen, zoals een verminderd libido, of het niet kunnen vervullen van de stereotiepe mannelijke rol. Ik heb trouwens nog nooit een patiënt over zichzelf horen zeggen dat hij impotent is. Mensen spreken vooral over impotentie als het over anderen gaat.”

Wat is een erectiele disfunctie dan precies? “We spreken over erectiele disfunctie wanneer het moeilijker wordt om een erectie te krijgen of te behouden. Vaak klagen mannen dat hun penis minder stijf wordt dan vroeger. De term erectiestoornis heeft dus puur betrekking op de kwaliteit en de duur van de erectie. Het kan wel zo zijn dat er andere seksuele problemen samen optreden met een erectiele dysfunctie, zoals een lager libido of vroegtijdig klaarkomen.”

Prestatiedruk

Hoewel erectiestoornissen ook bij jongere mannen optreden, is leeftijd de grootste boosdoener. “De vuistregel is dat vanaf de leeftijd van 40 tot 50 jaar erectiestoornissen ongeveer even vaak voorkomen als het getal van je leeftijd in procenten. Bij mannen van 50 jaar lijdt dus ongeveer de helft aan erectiestoornissen, rond de leeftijd van 60 wordt dat zo’n 60 procent. De ernst van de erectiestoornissen neemt bovendien toe met de leeftijd. Rond 40 tot 50 jaar zijn de meeste erectiestoornissen nog mild, maar hoe ouder mannen worden, hoe meer uitgesproken hun klachten. Het aantal mannen met een milde tot ernstige vorm van erectiestoornis is dus enorm. Maar niet al die mannen hebben behandeling nodig of willen ervoor behandeld worden.”
 

Erectiele disfunctie treft niet alleen heren op leeftijd. Een kwart van de jongere mannen vindt hun erecties niet optimaal, zegt professor Albersen. “Maar terwijl we boven de 50 jaar inschatten dat 90 procent van de erectiestoornissen een lichamelijke oorsprong heeft, zien we bij jonge mannen dat prestatiedruk vaak een belangrijke factor is. Toch is het een misverstand om te denken dat erectieproblemen bij jonge mannen per definitie een psychologische oorzaak hebben, of dat ze bij oudere mannen per definitie lichamelijk van oorsprong zijn.”

Waarschuwingsfunctie

Je kan als man heel wat doen om bepaalde lichamelijke oorzaken van erectiele disfunctie weg te nemen. “Een erectie ontstaat door het vollopen van de zwellichamen met bloed, dus een goede bloedtoevoer is erg belangrijk om een erectie te kunnen krijgen. Alle risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals hoge bloeddruk, hoge cholesterol, roken, gebrek aan lichamelijke activiteit, obesitas of diabetes, zijn automatisch ook risicofactoren voor erectiestoornissen. Het is belangrijk om te beseffen dat de slagaders naar de zwellichamen een stuk kleiner zijn dan de kransslagaders of de slagaders in en naar de hersenen. Omdat ze kleiner zijn, zal een vernauwing sneller aanleiding geven tot klachten dan bij grotere slagaders."

"Daarom komen erectiestoornissen meer en vroeger voor dan bijvoorbeeld een hartaanval of een beroerte. Ze hebben dus een waarschuwingsfunctie. We zeggen wel eens: de penis is de antenne van het hart. Een rookstop en een aanpassing van de levensstijl met voldoende beweging en gezonde voeding zijn dus altijd goed. Bovendien worden de erecties vaak beter bij een gezondere levensstijl.”

Een andere mogelijke oorzaak van erectieproblemen zijn te lage testosteronwaarden. Wanneer die door een behandeling weer op peil zijn, gaat de erectiekwaliteit er vaak op vooruit. Ook mannen die hun prostaat, blaas, of rectum laten verwijderen of bestralen, kunnen erectie­stoornissen ontwikkelen. En ook medicijnen, zoals sommige bloeddrukverlagers en antidepressiva, kunnen een rol spelen in het ontstaan of verergeren van erectiestoornissen. 

Misverstanden

Er bestaan nogal wat misverstanden en mythes over erectiestoornissen. “Ons denken over mannelijkheid is wat verouderd. Nog te vaak gaat men ervan uit dat mannen altijd moeten presteren. Ze moeten altijd zin hebben in seks en bij elke vrijpartij klaarkomen. Zulke eisen leggen een zware prestatiedruk op de man, wat aanleiding kan geven tot erectieproblemen. Er bestaan natuurlijk mannen voor wie het bovenstaande wél geldt, maar ook bij hen kan dat snel veranderen door bijvoorbeeld stress of ziekte. Andere mannen herkennen zich helemaal niet in het profiel van iemand die altijd kan presteren.”

Een andere populaire mythe is dat alleen een stevige erectie garant staat voor seksueel plezier van beide partners. Professor Albersen: “Het klopt dat patiënten op de raadpleging vaak een behandeling vragen voor erectiestoornissen om tegemoet te komen aan de verlangens of verwachtingen van hun partner. Als de partner erbij is en ik doe bij hem of haar navraag, blijkt die niet noodzakelijk behoefte te hebben aan penetratie als onderdeel van intimiteit."

"Onderlinge communicatie is cruciaal en is belangrijk om dit soort discussies, ook binnen de relatie, uit de taboesfeer te halen. Er zijn voldoende alternatieven voor penetratie om seksueel plezier te beleven. Als het koppel moeite heeft om die te exploreren, kan ik hen naar de seksuoloog verwijzen om hen daarin te ondersteunen.” 

(TEKST: Jan Bosteels)