Eerste patiënten krijgen behandeling in Leuvense protontherapiecentrum

In het najaar van 2016 begon de bouw van het eerste protontherapiecentrum in België. Zomer 2020 was het zover: het Leuvense protontherapiecentrum PARTICLE ging van start. De eerste patiënt, een jongeman met een zeldzame hersentumor, kreeg op 22 juli 2020 zijn bestraling. Ondertussen kregen al 7 patiënten een behandeling met protontherapie.

Protontherapie is een innovatieve vorm van radiotherapie die heel gericht kwaadaardige tumoren bestraalt en zo minder gezond weefsel beschadigt. De therapie is wereldwijd in opmars voor de behandeling van een aantal kankers waarbij het extra belangrijk is om de omliggende weefsels te beschermen. Het kan dus gaan om kinderen met kanker of volwassenen met een tumor dicht bij levensnoodzakelijke of kwetsbare organen als de hersenen of de ogen.

Behandeling in eigen land

Tot nu toe moesten patiënten die in aanmerking kwamen voor protontherapie naar buitenlandse centra reizen, meestal naar Duitsland, Frankrijk of Zwitserland. De Belgische overheid vergoedde daarbij de behandelkosten, maar voor patiënten was de reis een zware belasting. Voortaan kunnen Belgische patiënten hun behandeling dus in Leuven krijgen. Naar schatting 150 tot 200 patiënten komen jaarlijks in aanmerking voor protontherapie. Dat aantal kan in de toekomst nog stijgen als er op basis van klinisch-wetenschappelijke studies nieuwe behandelvoorwaarden voor protontherapie bijkomen.

Twee deeltjesversnellers

Buurlanden als Nederland, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Zwitserland en de UK kregen de voorbije jaren al hun eigen protontherapiecentrum. Het nieuwe protontherapiecentrum op campus Gasthuisberg is uniek in Europa omdat het uit twee delen bestaat: een ruimte voor behandeling van patiënten en een aparte bunker voor hoogtechnologisch onderzoek, waarbij elke bunker een eigen deeltjesversneller of cyclotron heeft. Daarmee heeft PARTICLE een streepje voor op andere Europese protontherapiecentra, waar onderzoek ’s avonds en in het weekend moet gebeuren omdat het bestralingstoestel overdag bezet is voor patiënten. Voorlopig wordt enkel de stralingsbunker voor patiënten gebruikt, de onderzoeksbunker zal later op het jaar van start gaan.

Structurele samenwerking

PARTICLE, kort voor Particle Therapy Interuniversity Center Leuven, is een klinische en wetenschappelijke samenwerking tussen zes universitaire ziekenhuizen en hun netwerkziekenhuizen. Dat is een primeur voor ons land, net als de structurele samenwerking over de taalgrens heen.

UZ Leuven, KU Leuven, Cliniques universitaires Saint-Luc en UCLouvain investeren in het nieuwe behandel- en onderzoekscentrum en werken daarvoor samen met UZ Gent, CHU-UCL-Namur, UZ Antwerpen en UZ Brussel. Ook de wisselwerking met andere niet-universitaire ziekenhuizen in Vlaanderen en Wallonië zorgt voor een ruim bereik: dankzij de netwerken rond de vijf universitaire ziekenhuizen kan PARTICLE 80 procent van alle radiotherapiecentra in ons land bereiken. Hoewel de patiënt naar Leuven komt voor de bestraling met protonen, blijft de eigen arts nauw betrokken.

Het hoogtechnologische centrum bevindt zich op de Health Sciences campus Gasthuisberg, dicht bij de afdeling radiotherapie-oncologie, de afdeling radiologie, het medical imaging research center en de afdeling nucleaire geneeskunde. De levering en installatie van de protontherapietoestellen gebeurde door IBA, marktleider in de protontechnologie. Het gebouw voldoet aan uiterst strenge eisen op het vlak van veiligheid en stralingsbescherming.

(lees verder onder de foto)

Dr. Jean-François Daisne, diensthoofd radiotherapie-oncologie in UZ Leuven: “Soms liggen gezonde, stralingsgevoelige weefsels te dicht bij de tumor: het is dan bijna niet mogelijk om die te bestralen zonder de levenskwaliteit van de patiënt in gevaar te brengen. Protontherapie zorgt voor meer bescherming van de gezonde weefsels, maar ook voor een lager risico op neveneffecten van de bestraling zelf op lange termijn. De behandelingen van de eerste patiënten verliepen vlot, met dank aan onze enthousiaste zorgverleners en medische stralingsfysici, die een doorgedreven opleiding kregen om met de nieuwe apparatuur te werken.”

Dr. Xavier Geets, diensthoofd radiotherapie-oncologie in Cliniques universitaires Saint-Luc: “Een samenwerking tussen zes universitaire ziekenhuizen over de taalgrens heen is nooit eerder gezien in ons land. Elke maandag is er bespreking van een of meerdere patiëntendossiers met alle betrokken experts.”

Prof. dr. Wim Robberecht, gedelegeerd bestuurder UZ Leuven: “Samenwerking is een evolutie die je overal ziet in de klinische en wetenschappelijke wereld. Het delen van financiële inbreng én wetenschappelijke kennis is de beste manier om op een duurzame manier innovatieve technologieën te kunnen geven aan onze patiënten. PARTICLE is een mooi voorbeeld van een hoogtechnologische vernieuwing die ervoor zorgt dat de patiënt centraal staat.”

Mr. Renaud Mazy, gedelegeerd bestuurder Cliniques universitaires Saint-Luc: ““De belangrijkste motivatie om onze schouders onder dit project te zetten, waren de patiënten: voor de zieke kinderen, hun ouders, broers en zussen is PARTICLE een enorme meerwaarde. De financiële bijdrage van Saint-Luc en UCLouvain komt voornamelijk uit privegiften via de Fondation Saint-Luc,waarbij de schenkers de komst van protontherapie in België ondersteunen. In vergelijking met buitenlandse centra is dit protontherapiecentrum uniek doordat het is ingebed in een groot universitair ziekenhuis, met directe toegang tot de MRI-scanner en anesthesiefaciliteiten. De patiëntvriendelijke omkadering is een grote troef."

In beeld: een behandeling met protontherapie