De ontdekking van de genetische fout dateert al van 2008, toen professor Hilde Van Esch een familie met het bewuste syndroom onderzocht. “In deze familie waren enkel mannen aangetast via de moederlijke lijn”, legt professor Van Esch uit. “Het defect bevindt zich op X-chromosoom, daarom spreken we van een X-gebonden aandoening. Omdat mannen maar één X-chromosoom hebben, is de aandoening enkel bij hen waarneembaar. Bij vrouwen wordt de genetische fout namelijk meestal gecompenseerd door het tweede X-chromosoom.”
Door het X-chromosoom van de aangetaste mannen in de familie te vergelijken met gezonde mannen kon men de oorzaak identificeren: het gen POLA1. Deze vaststelling binnen één familie was echter niet voldoende om een wetenschappelijke conclusie te trekken. Op dat ogenblik waren er geen gelijkaardige families gekend en dus stond de studie tijdelijk op een lager pitje.
Genetica-variant van Tinder
De afgelopen jaren is het onderzoek toch weer in een stroomversnelling terechtgekomen. Via gene matching konden andere families worden opgespoord met een vergelijkbare vorm van syndromale verstandelijke beperking. “Je kan het bekijken als een genetica-variant van Tinder”, volgens professor Van Esch. “Via die databank word je enkel gematcht als de persoon een defect heeft in hetzelfde gen en dezelfde klinische symptomen vertoont. Op die manier hebben we drie gelijkaardige families gevonden in Europa, Amerika en Australië.”
Ook in deze families werd een mutatie gevonden in POLA1. Zo kan er nu met zekerheid worden gezegd dat POLA1 aan de basis ligt van deze zeldzame aandoening. Samen met het onderzoeksteam van professor Mark O’Driscoll (Sussex University) bestudeerde het labo van professor Van Esch wat er misloopt bij mutaties in dit gen.
Nu we weten waar de genetische fout zich bevindt, kunnen we bijvoorbeeld door embryoselectie voorkomen dat kinderen geboren worden met deze zeldzame ziekte.Prof. dr. Hilde Van Esch - klinisch geneticus
Celdeling gaat mis
“POLA1 speelt een fundamentele rol tijdens de celdeling. Vooraleer cellen delen, moet een kopie worden gemaakt van het volledige DNA, zo’n 3 miljard bouwstenen. Het gen POLA1 is verantwoordelijk voor de eerste stappen van het kopiëren. Als het gen niet goed functioneert, zoals bij deze zeldzame aandoening, dan raakt de celdeling verstoord. De cellen delen trager en dat verklaart dan ook de groeistoornissen van de patiënten en de kleinere hersenen.”
De families die getroffen worden door deze zeldzame aandoening hebben nu eindelijk zekerheid over de diagnose. Met deze kennis kunnen artsen ook verhinderen dat de ziekte wordt overgedragen naar de volgende generatie. “Vrouwen die drager zijn van een erfelijke geslachtsgebonden aandoening durven vaak niet aan kinderen beginnen”, zegt professor Van Esch. “Nu we weten waar de genetische fout zich bevindt, kunnen we ook de zwangerschapsbehandeling aanpassen. Door embryoselectie kunnen we bijvoorbeeld voorkomen dat het kind geboren wordt met deze zeldzame ziekte.”
