Met bundels fotonen of elektronen
De klassieke radiotherapie maakt gebruik van fotonenbundels. Dit zijn pakketjes elektromagnetische straling, net als zichtbaar licht of radiogolven, maar dan met een veel hogere en doordringbare energie. Deze stralingsbundels worden opgewekt door een lineaire versneller. De afgegeven stralingsdosis van een fotonenbundel neemt geleidelijk af naarmate hij dieper in het lichaam doordringt. Met ditzelfde toestel, kan ook een elektronenbundel opgewekt worden. Deze straling gebruikt men voor oppervlakkige bestraling (bv. bestraling van de huid).
Er komt echter ook een beperkte hoeveelheid stralingsdosis terecht in de gezonde weefsels gelegen voor en ook voorbij de tumor in het verloop van de bestralingsbundel. Afhankelijk van de gevoeligheid van deze weefsels en de blootstelling treden er mogelijks bijwerkingen op.
Dankzij de grote vooruitgang in bestralingstechnieken de afgelopen jaren is men er echter in geslaagd om de behandeling steeds verder te verfijnen zodat ze nauwkeuriger kan worden toegediend.
Bestralingstechnieken
Bestraling is mogelijk aan de hand van verschillende hoog precieze technieken. Op basis van onder meer het type tumor, de grootte en vorm, de lokalisatie en de ligging ten opzichte van de omringende gezonde weefsels, wordt de meest optimale bestralingstechniek gekozen.
Daarbij is het doel steeds om een maximale stralingsdosis op de tumor toe te dienen om deze te beschadigen en te vernietigen en tegelijkertijd de blootstelling van gezond weefsel en organen zoveel mogelijk te beperken.
Om een optimale dosisverdeling te bekomen maken we gebruik van diverse technieken. Afhankelijk van de indicatie wordt de gewenste techniek gekozen door de radiotherapeut-oncoloog:
3D conformele radiotherapie
Dit is de ‘klassieke’ bestralingstechniek waarbij de bestralingsbron in enkele vooraf bepaalde hoeken wordt geplaatst terwijl de dosis wordt toegediend. Deze techniek geniet nog steeds de voorkeur bij eenvoudigere bestralingen (bv. geen klierstreken) als de specifieke anatomie van de patiënt het toelaat.
Deep inspiration breath hold (DIBH)
Door te bestralen tijdens de maximale inademing, kunnen we bij bepaalde indicaties onnodige dosis op het hart voorkomen.
Extracraniële stereotactische radiotherapie (SBRT)
Bepaalde indicaties zoals primaire tumoren (in de long of prostaat) of metastasen (in het bot, lever, …) kunnen met hoge dosissen veilig bestraald worden. De stereotactische bestraling kan in slechts enkele zittingen uitgevoerd worden, echter duurt elke zitting langer dan de klassieke bestraling.
Intensiteit gemoduleerde therapie (Intensity Modulated Radiotherapy of IMRT)
Hierbij staat het toestel in verschillende hoeken (velden) terwijl het de gewenste dosis afgeeft, maar de bestralingsintensiteit van de velden varieert. Op deze manier kan de voorgeschreven bestralingsdosis op de tumor worden toegediend, terwijl de omliggende gezonde weefsel maximaal gespaard worden. IMRT wordt bijvoorbeeld gebruikt bij moeilijkere plannen waar de klassieke conformele therapie ontoereikend zou zijn of te veel dosis op de gezonde weefsels zou veroorzaken.
Intracraniële gefractioneerde stereotactische radiotherapie (SFRT)
Bepaalde indicaties zoals primaire hersentumoren of metastasen in de hersenen kunnen met hoge dosissen veilig bestraald worden. De stereotactische bestraling kan in slechts enkele zittingen uitgevoerd worden, echter duurt elke zitting langer dan de klassieke bestraling. Hiervoor wordt er tijdens de simulatie-CT een speciaal masker gemaakt.
Intracraniële stereotactische radiochirurgie (SRS)
Beperkte delen van de hersenen worden zeer nauwkeurig in 1 sessie bestraald.
Oppervlaktegeleide scanningssysteem (SGRT, AlignRT)
Door middel van specifieke camera’s wordt er een 3D-beeld van uw lichaam geprojecteerd waardoor u nauwkeurig gepositioneerd kan worden op de behandelingstafel. Ook tijdens uw therapie wordt u gemonitord om uw positie op te volgen.
Palliatieve bestraling
Hierbij is het doel om de klachten die veroorzaakt worden door de tumor of de uitzaaiing te doen verminderen. Er worden dezelfde hoog precieze bestralingstechnieken (IMRT of boogtherapie) gebruikt, maar alleen in een beperkt aantal bestralingssessie om zo de belasting voor de patiënt te verminderen.
Volumetric-Modulated Arc Therapy (VMAT)
Voor complexere plannen waar bijvoorbeeld verschillende dosisniveaus tegelijkertijd moeten worden toegediend of waar het doelvolume een anatomisch complexe vorm heeft. Hierbij beweegt het bestralingstoestel in een boog rondom de patiënt terwijl de dosis wordt toegediend. De intensiteit en de veldgrootte worden hierbij continu gewijzigd om zo nauwkeurig mogelijk dosis toe te dienen waar nodig, en de gezonde weefsels maximaal te sparen.