Wat is een goed consultatiegesprek met je arts? Het antwoord op die vraag hangt af van persoon tot persoon, vertelt psycholoog Hadi Waelkens, hoofd van de volwassenenpsychologen in UZ Leuven. “Veel hangt af van je eigen persoonlijkheid en die van de arts. De ene dokter zal je al beter liggen dan de andere. Je moet dus een beetje geluk hebben.”
Hadi Waelkens zelf werkt als psycholoog op de afdeling digestieve oncologie. “Consultaties over je kankerdiagnose kunnen heel confronterend zijn. Er hangt veel van af. Maar tijdens zo’n gesprek kan ook heel wat mislopen. Mensen zijn vaak onder de indruk van de arts en de informatie die ze krijgen. Ze hebben geen medische voorkennis of begrijpen niet altijd wat de betekenis is van de informatie die ze krijgen. Artsen spreken soms een andere taal. Door alle emoties kan het ook gebeuren dat je als patiënt een deel van de informatie niet goed hoort of verwerkt.”
Stel jezelf de vraag: wil je alles weten?
Hadi Waelkens
Cruciaal voor een goed gesprek is dat je jezelf goed kent. Ben je iemand die graag alles van naaldje tot draadje wil begrijpen? Hoeveel achtergrondkennis heb je, hoe vertrouwd ben je met het medische jargon? En ook: als je een moeilijke diagnose krijgt, in welke mate wil je dan weten wat je genezingskansen zijn of wat je levensverwachting is?
Hadi Waelkens: “Wil je wel alles weten? Het is geen gekke vraag om eens over na te denken. In het begin van mijn carrière dacht ik: mensen moeten goed begrijpen waar ze aan toe zijn, wat hun diagnose betekent en soms ook dat ze aan hun ziekte zullen overlijden. Maar intussen heb ik geleerd dat sommige patiënten er baat bij hebben om een moeilijke diagnose tot op zekere hoogte te ontkennen. Of om een negatieve boodschap niet ten volle te laten binnenkomen. Vaak hebben mensen in ontkenning zelfs een grotere levenskwaliteit, omdat ze gemakkelijker kunnen genieten van het leven.”
Die ontkenning kan wel nog evolueren tijdens het ziekteproces. “Op het moment dat ze voor de eerste keer hun diagnose krijgen, zijn patiënten veel met hun ziekte bezig. Maar daarna treedt er een soort gewenning op en is het soms eenvoudiger om niet elke keer met je ziekte of naderende overlijden bezig te zijn. Wanneer het levenseinde nadert, komt de ziekte weer meer op de voorgrond."
"Natuurlijk kunnen er ook nadelen zijn als je doet alsof er niets aan de hand is. Zo worden de bijwerkingen van een behandeling soms minder goed aangepakt, omdat je minder kort op de bal speelt. Het is dus ook voor het ziekteverloop belangrijk dat arts en patiënt zoveel mogelijk op dezelfde golflengte zitten.”
Vragen staat vrij
Weet je niet goed wat je de arts zou kunnen vragen tijdens de consultatie? Laat je inspireren door dit lijstje.
• Hoe gaan jullie de diagnose stellen? Welke onderzoeken gaan er gebeuren?
• Wat zijn mijn behandelopties? Wat zijn de voor- en nadelen ervan? Welke risico’s zijn eraan verbonden?
• Wat zijn de gevolgen van de aandoening of de behandeling voor mijn dagelijks leven?
• Ik heb last van deze symptomen: houden ze verband met mijn ziekte of de behandeling ervan?
• Wat kan ik verwachten als ik de aandoening niet laat behandelen?
• Hoelang duurt de ingreep? Wat gebeurt er precies? Hoelang moet ik in het ziekenhuis blijven? Hoeveel tijd kost het om van de ingreep te herstellen?
• Met welke kosten moet ik rekening houden? In welke mate worden ze terugbetaald door het ziekenfonds of de hospitalisatieverzekering?
• Waar vind ik meer informatie over mijn aandoening?
Heb je nog andere vragen? Stel ze gerust aan je arts, verpleegkundige, de psycholoog op de afdeling of iemand van de sociale dienst.
Power to the patient
De term patient empowerment is nog niet zo oud, maar is in België ondertussen behoorlijk ingeburgerd. Het staat voor een proces waarbij je als patiënt een evenwaardige gesprekspartner bent die mee over het genezingsproces beslist. Jij en de zorgverlener werken samen, als een team, aan een betere gezondheid. Patiënten worden gezien als partners, die recht hebben op gezondheidszorg, op duidelijke informatie, op privacy.
In UZ Leuven bestaan heel wat initiatieven om patient empowerment kracht bij te zetten. Patiënteninformatiebrochures, een eigen
patiëntenmagazine als UZ-magazine en een toegankelijke website zorgen ervoor dat je betrouwbare en verstaanbare info over ziekten en behandelingen kunt vinden. Zorgverleners van UZ Leuven worden gestimuleerd om voldoende tijd voor patiënten uit te trekken en verder te kijken dan alleen het medische luik, rekening houdend met de individuele behoeften van een patiënt. Patiënten krijgen ook educatie op maat over hun ziekte en worden aangemoedigd en begeleid om zelf over hun behandelingen na te denken.
Je kan als patiënt met mynexuzhealth rechtstreeks en op een veilige manier je patiëntendossier inkijken via de computer of je smartphone. Gevalideerde verslagen, onderzoeken, functiemetingen of laboresultaten kan je zelf bekijken en opvolgen.
10 tips voor een beter consultatiegesprek
1. Geef een goede ik-boodschap
Hoe beter de arts jou kent, hoe beter hij de informatie op jou kan afstemmen. Ben je bijvoorbeeld iemand die zich snel zorgen maakt, of net niet? Wat weet je al over de aandoening? Hoe goed begrijp je medisch taalgebruik? Zeg wat je weet, vraag uitleg over wat je niet weet.
2. Maak duidelijk wat jij nodig hebt
Laat je arts weten in welke mate je geïnformeerd wil worden over een diagnose, ziekte, behandeling of prognose. Wat wil je wel weten, wat (nog) niet? Hoe ga je om met slecht nieuws en hoe wil je zulke boodschap het liefst ontvangen? Maakt het je banger om meer te weten of stelt het je net gerust?
3. Wees voorbereid op lastige vragen
Voor de diagnose of de behandeling moet een arts je soms lastige vragen stellen. Of je rookt, drinkt of drugs gebruikt bijvoorbeeld. Je wordt letterlijk en figuurlijk in je blootje gezet. Besef dat dit niet is om je te stigmatiseren, maar om je zo goed mogelijk te kunnen behandelen.
4. Schrijf op of laat je vergezellen
Omdat je veel informatie krijgt tijdens een consultatiegesprek, is het een goed idee om notities te nemen. Of je kan je laten vergezellen door iemand. Vraag je af wat je vooral verwacht van de persoon die meekomt. Iemand met medische kennis die jou kan helpen alles te begrijpen? Iemand die je emotionele steun kan geven? Iemand die vooral praktische ondersteuning biedt, zoals je naar huis rijden? Is het door coronamaatregelen niet mogelijk een tweede persoon mee te brengen? Vraag dan of iemand online, bijvoorbeeld via een videogesprek, mee mag volgen.
5. Maak duidelijk hoe het nieuws bij je binnenkomt
Krijg je een moeilijke boodschap te verteren? Gaat het je even duizelen? Zeg het gerust als je je overdonderd voelt. Neem gerust ook even pauze tijdens het gesprek, wacht twintig seconden, om zaken wat te laten bezinken.
6. Vat samen
Vat aan het einde van de consultatie zelf samen wat je van het gesprek hebt onthouden. Zo kan je aftoetsen of je alles goed begrepen hebt.
7. Google niet zomaar
Ga na de consultatie niet zomaar op het internet naar informatie zoeken. Getuigenissen over een bepaalde aandoening zijn vaak eerder extreme verhalen. Wil je graag meer informatie opzoeken op het internet, vraag dan aan je arts wat goede, betrouwbare sites zijn.
8. Maak gerust een tweede afspraak
Verliep het gesprek met de behandelende arts niet zo vlot? Zit je met een hoop nieuwe vragen? Maak gerust een tweede afspraak of maak een afspraak met je huisarts voor extra informatie of meer uitleg. Jouw huisarts krijgt alle medische informatie van het ziekenhuis.
9. Telefoontje op een ongelegen moment
Vaak geven artsen resultaten van onderzoeken telefonisch door. Komt zo’n telefoontje op een ongelegen moment, vraag je arts dan gerust of het mogelijk is om een half uurtje later terug te bellen.
10. Vraag bedenktijd
Wil je de diagnose nog even laten bezinken voor je beslissingen neemt over een behandeling? Wil je graag een tweede opinie? Zeker als een behandeling of ingreep niet dringend is, kan je gerust bedenktijd vragen.
(Tekst: Isabelle Rossaert/Ann Lemaître)
