Column Rudi Vranckx - "Voor het eerst ben ik afhankelijk van security-kerels"

“Ik haat deze plek. Ik wou dat ik hier niet was.” Jim windt er geen doekjes om. De beer van een kerel, met een kale kop en een dikke volle hipsterbaard, zit met zijn automatische geweer te spelen terwijl we wachten op een escorte die ons zal begeleiden. In vroegere tijden zouden ze Jim een huurling genoemd hebben. Nu noemt men hem een security officer, een veiligheidsagent. En ik ben zijn klant. 

Ik wil weten waarom hij zo pessimistisch gestemd is. Tenslotte verdienen die kerels in deze versterkte burcht veel geld. “Ik heb in Kaboel en Bagdad gewerkt, daar kende ik de spelregels. Maar dit is de meest waanzinnige plek van allemaal. In een fractie van een seconde kan de boel ontploffen. Je kunt niemand vertrouwen.” We zijn in Mogadishu. Misschien wel de gevaarlijkste plek op de planeet. 

Maar ik ben niet hier om naar zijn geklaag te luisteren. Irak, Afghanistan, Somalië: ik ben historicus en na dertig jaar wil ik proberen te begrijpen hoe die eindeloze oorlogen kunnen blijven aanslepen. Wat drijft mensen? Wie draagt schuld? Somalië is de blinde vlek, niet alleen voor ons in het Westen, maar ook voor mij persoonlijk. Daarom ben ik hier, niet om bang in een fort verscholen te zitten. De baas van de veiligheidsfirma komt eraan om mij een veiligheidsbriefing te geven. Zoals in alle oorlogen die ik gekend heb, is het een kerel die iedereen intimideert.

Het type dat zich verheven voelt boven de wet en meestal gehaat wordt door de plaatselijke bevolking. Security is een van de meest lucratieve businesses in deze eindeloze oorlogen. Voor het eerst in mijn leven ben ik van hen afhankelijk. Opgesloten in een gepantserde wagen moet ik telkens wachten op een teken van Jim dat ik mag uitstappen. 
 

Op straat worden we geëscorteerd door een pick-uptruck met zes zwaarbewapende Somaliërs. Voor de veiligheidsagenten is elke Somaliër een bad element, een potentiële schurk. Alleen vandaag al zijn er drie bommen ontploft, vastgekleefd aan de onderkant van een wagen die hun doelwit was. Daarom moet mijn Somalische garde te allen tijde een veiligheidsbubbel rond mij en de wagen creëren. 

Maar die bubbel creëert langzaamaan ook een zuurstoftekort in mijn hersens. Hoe kan ik in hemelsnaam een beeld krijgen van wat zich in dit waanzinnige oord afspeelt? Hoe kun je een persoonlijk gesprek voeren met iemand terwijl je omringd bent door gewapende wachters en gekleed in een kogelvrije vest? Ik besluit het anders aan te pakken. Voortaan moeten mijn beschermers mij telkens afzetten en gewoon de poort bewaken. De auto staat klaar om te ontsnappen.

We rijden naar het ziekenhuis van Hawa Abdi. Ze is een van de eerste vrouwelijke gynaecologen in Somalië en een voorbeeld voor wie in dit land iets wil veranderen. Een oude vrouw wacht me op. Nog maar 72 jaar, maar uitgeleefd door een hard bestaan. Ze draagt een prachtige witte sjaal, met gouddraad doorweven. Naast haar zit een mooie jonge vrouw, Amina, haar dochter. 
 

Hawa heeft tijdens de ergste hongersnood tienduizenden vluchtelingen in haar streek helpen overleven. Dagelijks zag ze wel 300 vrouwen en kinderen sterven voor haar ogen. Amina was toen amper tien, maar hielp al mee met het uitdelen van voedsel en bij de begrafenissen. Toen wist ze het zeker: zij zou ook dokter worden en het werk voortzetten. 

Hawa spreekt aarzelend, maar Amina herinnert zich alles nog. Hoe haar moeder een levend schild vormde tegen de gewapende militieleden. Het meisje werd zelf later ontvoerd en vijf dagen gemarteld, waardoor ze een miskraam kreeg. Nu hebben ze twee regels ingesteld in hun vluchtelingenkamp en ziekenhuis: er mag geen onderscheid gemaakt worden tussen de clans, want die zijn het grootste probleem in Somalië. En de mannen mogen hun vrouw niet slaan. 

Na een uurtje moet ik weg van mijn veiligheidsescorte, maar Hawa grijpt mijn hand vast en knijpt. “Je komt uit België, ken je Wim niet? Wim Van Boxelaere?” Ik ben verrast. Wim was een Belg. Als een van de weinige hielp Wim haar tijdens de burgeroorlog. Ik heb Wim jammer genoeg nooit gekend, maar ik weet dat hij op 14 december 1991 in Mogadishu werd neergeschoten omwille van een zak voedsel. Dat is de prijs van een mensenleven. 

“Wim was een held”, fluistert ze. “Wil je België daarvoor bedanken?” Ik slik even, we zijn nu bijna dertig jaar later. Je leeft maar voort zolang iemand je zich herinnert om wat je gedaan hebt ten goede. Op meer kun je niet hopen. Jim tikt me op de schouder, ik moet gaan. Zou hij meegeluisterd hebben?