Radioactieve kankerbestraling van binnenuit stopt uitzaaiing van tumoren

Peptide receptor radionuclidetherapie (PRRT) wordt in UZ Leuven ingezet voor uitgezaaide neuro-endocriene tumoren. Neuro-endocriene cellen bevinden zich bij iedereen in het hele lichaam en produceren hormonen. Maar soms beginnen de cellen ongebreideld te groeien - en zo tumoren te vormen. Dat kan gepaard gaan met ongewenste hormoonproductie. De baanbrekende PRRT-behandeling, waarbij radioactieve kleine eiwitten worden ingespoten, is een optie wanneer uitgezaaide cellen niet langer via een operatie, chemotherapie of externe bestraling behandeld kunnen worden.

Radioactief lutetium

Neuro-endocriene tumoren zijn naast zeldzaam – slechts ongeveer 1 op 100 tumoren – ook lastig te behandelen. Prof. dr. Christophe Deroose, expert nucleaire geneeskunde van UZ Leuven: “Neuro-endocriene tumoren komen veelal voor in het maag-darmkanaal, de alvleesklier en de longen. Die regio’s zijn moeilijk om van buitenaf te bestralen, zeker als er sprake is van uitzaaiing. In dat geval kan het een optie zijn om een bestraling binnenin het lichaam te doen. We spuiten we bij onze patiënten een ‘radiofarmacon’ in: een moleculair medicijn met een radioactieve lading lutetium-177. De molecule bindt zich aan specifieke receptoren aan de buitenkant van kankercellen. Bij binding geeft het farmacon een hoge dosis straling af. Door het moleculaire medicijn in de bloedbaan te brengen, kunnen kankercellen over het hele lichaam in één keer van binnenuit bestraald worden.”

PET-scan peilt kans op succes

UZ Leuven is één van de pioniers wereldwijd die de PRRT-behandeling lieten uitgroeien tot een volwaardige therapie. Momenteel gebruiken experts van UZ Leuven de derde generatie van moleculaire medicijnen met lutetium-177. De kans op succes kan op voorhand ingeschat worden door via een PET-scan de aanwezigheid van het doelwit, de somatostatinereceptor, te screenen. Het concept berust op het gebruik van één bouwsteen, een basismolecule, die aan een welbepaald doelwit op de kankercellen bindt. Deze basismolecule markeren artsen eerst met de isotoop gallium-68, waarna ze  PET-scans maken van de verspreiding van de kankercellen in het lichaam. Als er voldoende receptoren zijn, combineren ze de basismolecule met lutetium-177, die straling uitzendt die de kankercellen kan tegenhouden.

Prof. dr. Deroose: “De behandeling veroorzaakt weinig bijwerkingen, omdat de radioactieve moleculen hoofdzakelijk aan kankercellen binden, amper aan gezonde cellen. We verminderen voor onze patiënten de kans op verdere uitzaaiing tot soms wel 80 procent. Het maakt de kankers bij sommige patiënten voor verschillende jaren beheersbaar, wat een grote stap voorwaarts is. Volledige genezing van uitgezaaide kanker komt jammer genoeg slechts uitzonderlijk voor. Mogelijk kunnen nieuwe vormen van radioactieve lading in de toekomst het effect nog krachtiger maken.”

Duo-moleculen

Het succes van radionuclidentherapie voor de behandeling van uitgezaaide neuro-endocriene tumoren kan een opstap zijn om moleculaire therapie de komende jaren ook voor andere kankersoorten te gaan inzetten. Het moleculaire medicijn dat UZ Leuven gebruikt om uitgezaaide neuro-endocriene tumoren te behandelen, wordt sinds 1 januari 2022 terugbetaald door het RIZIV.

De klinische ontwikkeling van de PRRT-behandeling in UZ Leuven is grotendeels te danken aan de intensieve samenwerking binnen het Leuven Kankerinstituut, een centrum van KU Leuven en UZ Leuven dat onderzoekers, artsen en verpleegkundigen aanmoedigt om multidisciplinair samen te werken in de strijd tegen kanker. De PRRT-behandeling vraagt een nauwe samenwerking tussen de dienst nucleaire geneeskunde (artsen, radiofarmaceuten, stralingsfysici, technologen), gastro-enterologen, pneumologen, oncologen, chirurgen, radiologen en verpleegkundigen.