De trekharmonica in je relatie

De nood van de mens aan verbinding en tegelijkertijd zelfstandigheid is een beweging als een trekharmonica, vertelt Dirk De Wachter, psychiater bij UPC KU Leuven. “Het juiste evenwicht vinden naar de ene of andere kant is niet eenvoudig. Je eigen achtergrond op het vlak van hechting, ontstaan in het gezin waar je opgroeide, speelt er een rol in. Verbinding is in het algemeen een belangrijk concept in de psychotherapie vandaag: hoeveel nood hebben we aan de steun van onze medemens?"

"Ik zie die harmonicabeweging niet alleen in relaties, maar ook op macroniveau in onze maatschappij. We leven in een ingewikkelde wereld. Er is geen harde wetenschap die zegt hoeveel afstand of verbinding er moet zijn in een relatie of bij groepen van mensen. De nood aan verbinding is gedeeltelijk cultureel bepaald, maar het blijft vooral iets heel persoonlijks.”

Gaan mensen naar een relatietherapeut met vragen over afstand in hun relatie? “Zeker, al is dat meestal verpakt in een andere vorm. Conflict, ontrouw of slepende ruzies in een relatie zijn vaak terug te voeren op dat moeilijke evenwicht tussen verbinding en autonomie. Partners die elkaar te erg claimen en geen ruimte meer gunnen, zien we regelmatig. Net zoals mensen die elkaar kwijtgespeeld zijn en geen gemeenschappelijke basis meer vinden.”

Sommige partners zitten de hele dag samen en voelen zich niet verbonden, andere koppels wonen in een verschillende stad maar hebben die geweldige connectie. Wat zorgt dan precies voor verbinding? “Mijn persoonlijke definitie is: bij elkaar terechtkunnen als er verdriet of moeilijkheden zijn. Daarvoor hoef je niet noodzakelijk veel tijd met elkaar door te brengen. Mijn vrouw is huisarts en ik ben zelf psychiater, wij  hebben een druk leven. Toch vinden wij elkaar als het nodig is. Twee jaar geleden ben ik erg ziek geworden en ondervond ik zelf dat een partner op die momenten het verschil kan maken.”

Balletjes in tomatensaus

Niet van elkaar weglopen in moeilijke momenten, maar juist dan steun bij elkaar vinden: dat is de uitdaging. “Soms zijn het juist die moeilijkheden die je weer dichter bij elkaar brengen. Als het leven probleemloos verderkabbelt, kan er ook afstand, oppervlakkigheid of routine dreigen. Al pleit ik natuurlijk niet voor moeilijkheden. Sommige zaken zijn verschrikkelijk, zoals een kind verliezen. Daar zie ik vaak dat mensen in een goede relatie elkaar toch verliezen, omdat ze op een totaal andere manier omgaan met hun enorme verdriet en de afstand te groot wordt. Of ouders sleuren elkaar mee in hun verdriet, waardoor er een verstikkende symbiose ­ontstaat.”

We leven in een complexe maatschappij met veel social media: is het vandaag moeilijker dan vroeger om dat juiste evenwicht in een relatie te behouden? “Absoluut, elkaar toch blijven vinden temidden van de verleidingen in onze erg geconsumenteerde maatschappij, zonder naïef te zijn, is moeilijker dan voor onze grootouders. Blijven spreken met elkaar is ontzettend belangrijk. Humor zien in de saaiheid van je bestaan. Doe eens zot met elkaar en geniet van de heel gewone dingen. Geef elkaar een compliment voor iets doodgewoons: de balletjes in tomatensaus bijvoorbeeld.”

Met elkaar blijven praten is natuurlijk niet altijd eenvoudig als je een gemis voelt: hoe kaart je aan dat er naar jouw gevoel iets ontbreekt? “Dat is inderdaad niet makkelijk. Weinig mensen zullen zeggen: ga even zitten schat, ik wil een diep therapeutisch gesprek over verbondenheid voeren. Ik raad dan aan om iets te doen dat je vroeger graag samen deed. Samen een wandeling maken is een aanrader: je loopt naast elkaar en hoeft elkaar niet aan te kijken. En je kan onderweg ook gerust even zwijgen. Benadruk hoe leuk je het vindt om nog eens naast elkaar te wandelen, zoals vroeger.”

Terug naar de beginfase

Als de zee te diep geworden is, kunnen enkele sessies bij een relatietherapeut je weer op de goede weg zetten. “Zeker als er ontrouw of grote geheimen in het spel zijn, raad ik aan om professionele hulp te zoeken. Jammer genoeg komen koppels vaak naar ons als het schip al gezonken is. Dan rest er ons meestal nog figuurlijke palliatieve zorg: het begeleiden van een scheiding. Dat is trouwens zeer nuttig. En zo kunnen we vermijden dat er niet te veel collateral damage is voor de kinderen.”

Hoe gaat een psychiater aan de slag met abstracte thema’s als afstand en nabijheid? “Ik check in eerste instantie naar waar mensen vandaan komen. Hoeveel afstand was er in het gezin waar je opgroeide en hoe ging je daarmee om? Daarnaast polsen we in een relatietherapie naar wat er wel nog goed is. Kan het koppel voeling krijgen met hoe het was in de beginfase van hun relatie?”

“Afstand en nabijheid kunnen ook verschillen naargelang de levensfase. Is er nog bewegingsruimte in de harmonica van toenadering en verwijdering? Vaak heeft de ene partner het gevoel dat er dringend meer verbinding nodig is, terwijl de andere een beetje uit de lucht valt. Wij gaan dan op zoek naar gemeenschappelijke gronden. De dingen die mensen verbinden achter de ogenschijnlijke verschillen: dat is het begin van weer dichter bij elkaar komen.”

(Tekst: Ann Lemaître)