Peniskanker wordt vaak pas in een laat stadium ontdekt. De ziekte is over het algemeen nog weinig bekend bij zorgverleners, waardoor symptomen soms worden gemist of verward met andere problemen, zoals schimmelinfectie. Schaamte kan ook een rol spelen bij het feit dat veel patiënten pas laat medische hulp zoeken.
Referentiecentrum
Jaarlijks krijgen ongeveer honderd mannen in België de diagnose peniskanker. Zo’n 60% van de patiënten wordt behandeld in UZ Leuven, maar dat was niet altijd zo, vertelt prof. dr. Maarten Albersen (uroloog in UZ Leuven): “In België is er geen verplichting vanuit de overheid voor centralisatie van de zorg bij peniskanker. Om de zorg voor patiënten met deze zeldzame vorm van kanker te optimaliseren, hebben mijn collega’s en ik in 2015 op eigen initiatief een gestandaardiseerd zorgpad en bijbehorend onderzoeksprogramma opgestart. Ik volgde een intensieve opleiding tot specialist. Daarnaast communiceerden we vanuit UZ Leuven met de urologen, oncologen en radiotherapeuten in de omgeving over de voordelen van patiënten zo veel mogelijk op één plaats te behandelen.”
Als referentiecentrum dekt UZ Leuven inmiddels bijna heel Vlaanderen, en naar verwachting zullen de komende vijf jaar nog meer centra hun patiënten doorverwijzen.
Dankzij centralisatie kunnen we beter inschatten welke patiënt nood heeft aan welke combinatie van behandelingen.
Prof. dr. Maarten Albersen
Meer penissparende technieken
Recent onderzoek wijst uit dat de centralisatie van de zorg heeft geleid tot meer orgaansparende chirurgie bij peniskanker, zonder dat dit gepaard gaat met een toename van complicaties. Professor Albersen: “We kunnen nu inderdaad een groter gedeelte van de penis behouden dan voorheen. Wanneer het een oppervlakkige tumor is, kunnen we de huid van de eikel wegnemen en vervangen door een stukje huid van een ander deel van het lichaam van de patiënt. Dat stukje huid wordt een ‘greffe’ genoemd. Soms nemen we de eikel in zijn geheel weg en vervangen we die door een greffe met huid van het been. Daardoor behouden patiënten niet alleen een esthetisch ‘normale’ penis, maar ook hun seksualiteit en het vermogen om staand te urineren. Op vlak van levenskwaliteit is dat toch een flinke stap vooruit.”
Het type behandeling is echter ook afhankelijk van het stadium van de kanker. Aan patiënten met een tumor die ingroeit in de zwellichamen, bijvoorbeeld, kunnen die penis-sparende technieken niet aangeboden worden. Er zijn helaas nog steeds patiënten bij wie de volledige of halve penis verwijderd moet worden.
“Als de tumor beperkt is tot de penis zelf, dan volstaat een ingreep. Bij meer uitgebreide tumoren, zoals die met uitzaaiingen in de lymfeklieren, passen we een ander type behandeling of een combinatie van behandelingen toe, zoals chirurgie, radiotherapie, chemotherapie en/of immuuntherapie. Ook hier speelt centralisatie een rol: we kunnen beter inschatten welke patiënt nood heeft aan welke combinatie van behandelingen.”
Overleving
Recente data uit Nederland, waar de zorg voor peniskanker al langer gecentraliseerd is, tonen nu ook aan dat de overleving sterk verbetert (met 30 procent) door het centraal behandelen van deze zeldzame kanker. “In België zien we dat signaal ook,” zegt prof. Albersen, “maar tot nu toe minder uitgesproken, voornamelijk omdat we in België recenter zijn beginnen centraliseren.”
Medische hulp zoeken
Prof. Albersen benadrukt tot slot dat medische hulp zoeken niets is om je voor te schamen: "Raadpleeg op tijd een arts als er iets ongewoons aan de penis opvalt. Je hoeft je absoluut niet te schamen. Het is verstandiger om vroeg of zelfs twee keer naar de dokter te gaan dan te wachten tot het te laat is."
Centralisatie van zorg
Zorg centraliseren betekent het concentreren van medische zorg en behandelingen voor bepaalde aandoeningen of patiëntengroepen op een specifieke locatie of bij een gespecialiseerd medisch centrum. Het doel van centralisatie is om de kwaliteit van de zorg te verbeteren door expertise en middelen te bundelen op één plaats.