Naar schatting 3.000 mensen in ons land leven met genderdysforie: ze voelen zich anders dan de biologische sekse waarmee ze geboren werden en lijden daaronder. In het Leuvense centrum voor klinische seksuologie en sekstherapie kunnen volwassenen met vragen rond gender terecht, om uit te zoeken wat er precies aan de hand is en wat ze kunnen doen om zich beter te voelen.
Geen modeverschijnsel
Psycholoog en seksuoloog Hilde Toelen: “We krijgen op dit moment veel vragen over het onderwerp. Dankzij bekende transgenders is er in onze maatschappij meer ruimte gekomen om het te bespreken. Mensen herkennen zich in hen. Ze voelen zich al jaren slecht in hun vel en vragen zich af of dat door het onbehagen over hun biologische sekse komt.”
Ongeveer twee procent van de bevolking voelt zich evenveel man als vrouw
Hilde Toelen
Een modeverschijnsel is het alvast niet, verzekert Toelen. “Mensen die zich anders kleden of die een andere naam aannemen dan wat voor hun gender gebruikelijk is, is een eeuwenoud fenomeen. In bepaalde tijden en culturen, zoals bijvoorbeeld het oude Griekenland, was er meer tolerantie voor. Ook vandaag zijn er landen, zoals Thailand, waar men transgenders veel meer aanvaardt. Nieuw is dat het fenomeen nu ook wetenschappelijk onderzocht wordt en dat de medische wereld kan helpen als iemand eronder lijdt.”
Veel nuances
We kennen allemaal nieuwsanker Bo Van Spilbeeck en federaal minister Petra De Sutter: het zijn twee bekende Vlamingen die als man geboren werden en van geslacht veranderden. In de volksmond denkt men bij transgenders vaak enkel aan mannen die vrouw worden of omgekeerd. Maar die groep is maar het topje van de ijsberg.
“We zitten allemaal op een continuüm in de mate waarin we ons man of vrouw voelen. Ongeveer twee procent van de bevolking voelt zich evenveel man als vrouw. Niet iedereen die zich onprettig voelt in zijn biologische sekse, wil bijvoorbeeld een geslachtsoperatie. Er zijn mensen die zeggen: door hormoontherapie verlaagt mijn stem en krijg ik wat baardgroei, en dat is voldoende voor mij.”
Poppen voor Sinterklaas
Ongeveer 17.400 mannen en een kleine 15.000 vrouwen voelen zich ‘genderincongruent’: ze zeggen dat het geslacht waarmee ze geboren zijn niet samenvalt met hoe ze zich voelen. Of ze daar ook echt onder lijden, hangt van de situatie af en verschilt van persoon tot persoon.
“Neem nu Thomas*, die geboren werd als Debbie. Hij is twintig jaar en heeft zich altijd een beetje anders gevoeld dan de rest. Als kind was ze niet blij met de poppen die ze voor Sinterklaas kreeg. Ze ging altijd heel graag naar de Chiro, waar ze vooral graag meedeed aan de kwajongensactiviteiten. Ze voelde zich niet thuis bij de meisjes, hing liever rond met de jongens, maar die aanvaardden haar niet altijd.”
“Rond de puberteit begon ze te denken dat ze misschien lesbisch was. Borsten krijgen vond ze verschrikkelijk en jammer genoeg had ze vrij grote borsten. Ze zag mentaal af van haar maandstonden. Zwemles en zomers waren een ramp, omdat ze zich dan niet kon verhullen in ruime truien. Op school kreeg ze les over gender: toen begon ze in te zien dat dat misschien de oorzaak van haar onbehagen was. Ze meldde zich bij ons centrum om het verder uit te zoeken."
"Samen met haar ouders bekeken we foto’s van haar: als kind zag ze er heel gelukkig en jongensachtig uit, maar vanaf de pubertijd werd ze teruggetrokken. Ondertussen is ze een hormoontherapie gestart en zijn haar borsten verwijderd. Thomas, zijn nieuwe naam, heeft een lagere stem, een beetje baardgroei en kan nu strakke hemden dragen. Hij kan zich heel mannelijk presenteren en we zien hem ineens openbloeien. Hij maakt meer sociale contacten en voelt zich gewoon blijer.”
Vrouwenkleren
Walter* kwam pas op zijn vijftigste op gesprek bij het centrum voor klinische seksuologie en sekstherapie. “Hij komt uit een landbouwersgezin en heeft altijd heel hard gewerkt. Stiekem deed hij al eens de panty’s van zijn zussen aan of de beha van zijn moeder, maar hij voelde zich daar altijd ‘vies’ over. Hij ontmoette een fijne vrouw, kreeg twee kinderen. Hij startte een bloemenzaak, waarin hij wat van zijn vrouwelijke, zorgzame kant in kwijt kon. Hij had niet veel met seks, maar ook zijn vrouw had een laag libido: ze vonden elkaar daarin en hadden een goede relatie met veel tederheid."
"Op maatschappelijk en seksueel vlak had hij een weg gevonden met zijn vrouwelijke kant. Maar hij verafschuwde zijn lichaam dat er voor hem veel te mannelijk uitziet. Hij heeft bijvoorbeeld erg grote handen, dat vindt hij verschrikkelijk. Hij bleef die drang hebben om vrouwenkleren aan te trekken en voelde daar schaamte om, voelde zich een freak. Toen zijn vrouw die vrouwenkleren ontdekte, kwam het tot een vertrouwensbreuk.”
“Ondertussen zag Walter op televisie de transformatie van Bo Van Spilbeeck. Dat zette hem aan het denken. Toen hij bij ons kwam, had hij heel veel schrik om afgewezen te worden door zijn vrouw en kinderen. We hadden een gesprek met zijn vrouw, zodat zij het beter kon kaderen. En we hebben samen gekeken hoe we zijn lijden kunnen verzachten. Omdat er bij Walter een sterk lichamelijke component aanwezig is, denken we dat hij in aanmerking komt voor hormoonbehandeling en eventueel een sekse-operatie.”
Krachtige voorbeelden
Bij de psycholoog en seksuoloog gaat het er in de eerste plaats om de persoon in kwestie te leren kennen, te onderzoeken waar de lijdensdruk zit en hoe die verzacht kan worden. “Hoe lang de gesprekstherapie duurt, hangt van situatie tot situatie af. We nodigen ook altijd iemand van de familie uit, want het is belangrijk dat de persoon in kwestie door zijn netwerk ondersteund wordt. Bovendien zitten partners en ouders vaak met veel vragen. Maar het kan ook zijn dat iemand zijn genderidentiteit gewoon wil exploreren en daarom gedurende enkele jaren op gesprek komt.”
“De transformatie naar een genderexpressie die beter aansluit bij hoe iemand zich voelt, is absoluut niet gemakkelijk. Er komt veel stress bij te kijken, veel afwijzing ook. Mensen als Bo Van Spillebeeck en Petra De Sutter zijn krachtige voorbeelden. Ze zijn een inspiratie voor velen.”
Meer info vind je op www.transgenderinfo.be
*Om privacyredenen zijn de namen in dit artikel fictief.
(Tekst: Isabelle Rossaert)
