1. Herpes = honderden varianten
“Pas op, drink niet van mijn glas.” De kans is groot dat je dat gezegd hebt als jij al eens last had van een lelijke en vaak pijnlijke koortslip. Iedereen kent wel iemand die er geregeld last van heeft. Twee derde van de wereldbevolking, goed voor zo’n 3,7 miljard mensen, is op dit moment drager van het virus dat de bekende gelaatsherpes veroorzaakt.
Dokter Castelijns: “We noemen dat het type 1 herpes simplex virus, kortweg HSV-1. Het kan zorgen voor wondjes op de mond, lippen, neus en het gezicht. Daarnaast is er ook nog HSV-2, oftewel genitale herpes, met koortsblaasjes bij de geslachtsdelen. Wereldwijd hebben zo’n 417 miljoen mensen dat type herpes. In totaal bestaan er zelfs meer dan honderd herpesvirussen die bij mens en dier ziekten veroorzaken. Bij de mens komen er acht voor, waarvan een koortslip, genitale herpes, zona en waterpokken de meest bekende zijn."
2. Eens herpes, altijd herpes
Het herpesvirus heeft de gemene gewoonte om zich, na een eerste infectie, terug te trekken in een zenuwknoop en zich daar schuil te houden. Als je immuunsysteem verzwakt, bijvoorbeeld bij ziekte, stress of vermoeidheid, durft het weer op te flakkeren. Het virus blijft altijd sluimeren in je lichaam. Al is er een uitzondering: op jonge leeftijd krijgen veel kinderen waterpokken, met blaasjes over het ganse lijf. Eens overwonnen, ben je voor die vorm wel immuun. Bij een minderheid van de mensen kan het zich op latere leeftijd wel opnieuw manifesteren als zona, ook bekend als herpes zoster of gordelroos, een bandvormige uitslag op je lichaam.
Twee derde van de wereldbevolking heeft het koortslipvirusdr. Francisca Castelijns
Al is er een uitzondering: op jonge leeftijd krijgen veel kinderen waterpokken, met blaasjes over het ganse lijf. Eens overwonnen, ben je voor die vorm wel immuun. Bij een minderheid van de mensen kan het zich op latere leeftijd wel opnieuw manifesteren als zona, ook bekend als herpes zoster of gordelroos, een bandvormige uitslag op je lichaam.
“Waarom die vorm van herpes niet meer terugkomt, is een vraagteken. Waarschijnlijk is het waterpokvirus minder krachtig dan gelaatsherpes of genitale herpes. Bij koortslip of genitale herpes komen de blaasjes frequenter en altijd op dezelfde plaats terug. Meestal genezen ze binnen een paar weken. De symptomen van nieuwe opstoten kunnen we bestrijden met crèmes, maar het virus definitief wegjagen uit de zenuwknoop kan niet. Heb je meer dan zes opstoten per jaar en een lagere immuniteit, dan is het zinvol om te starten met antivirale middelen: tabletjes die je inneemt zodra het virus de kop opsteekt en die de aanval kunnen indijken.”
3. Herpes is ultrabesmettelijk
Iedereen weet het wel: kinderen met waterpokken blijven beter thuis en als je een koortslip hebt, mag je niet zoenen. In actieve herpesblaasjes zit namelijk vocht. Kom je daarmee in aanraking, dan is de kans reëel dat iemand besmet wordt met het virus. Gelaatsherpes geef je meestal door met een kus of door van hetzelfde glas te drinken. Genitale herpes verspreidt zich vaak door vrijen.
“Al is die scheiding tussen de verspreiding van die twee types tegenwoordig niet meer zo duidelijk. Door orale seks verspreidt gelaatsherpes zich ook vaker naar de geslachtsorganen of genitale herpes zich naar het gezicht. Heb je actieve blaasjes, dan is voorzichtig omspringen met je omgeving de boodschap. Vrij veilig met een condoom. Vermijd zoenen en laat je omgeving niet van je glas of fles drinken. Met zinkzalf kun je de blaasjes een beetje dichtplamuren: ze drogen dan eerder uit en je minimaliseert de verspreiding van het virus.”
4. Herpes is niet altijd onschuldig
Voor de meeste mensen zijn occasionele koortsblazen vooral gênant en vervelend, maar in combinatie met andere aandoeningen kan het virus gevaarlijker zijn. “Heb je bijvoorbeeld last van een andere huidaandoening zoals eczeem, die we behandelen met immuunonderdrukkende crèmes, dan kan herpes zich vrijer bewegen. In extreme gevallen kan een koortsblaasje bij het oog blindheid veroorzaken of kan het virus in de hersenen terechtkomen. Een zwangere vrouw met genitale herpes kan haar baby via het geboortekanaal ook besmetten, al is dat allemaal echt zeldzaam.”
Als je besmet bent, kunnen twee tot twintig dagen later de eerste klachten verschijnen. Omdat het virus zich in een zenuwknoop nestelt, geeft het vaak prikkels af zodra het actief wordt. Je ervaart dat dan als jeukend of tintelend. Eenmaal de koortsblaas er is, kan die ook pijnlijk worden. Genitale herpes kan bij een eerste infectie pijnlijk zijn, met hoge koorts, opgezette klieren en een prikkend gevoel bij het plassen.
5. Herpes is eeuwenoud
Wist je trouwens dat herpes een eeuwenoud virus is? Onze soort, de homo sapiens, draagt het virus waarschijnlijk al mee sinds we Afrika verlieten en ons verspreidden over de aarde. Volgens een studie van de universiteit van Cambridge in Engeland begon de gelaatsherpes zo’n 5.000 jaar geleden te domineren. Op dat moment migreerde de mens massaal van het Oosten naar Europa, samen met een nieuwe culturele gewoonte: romantisch en seksueel kussen.
“Herpeswondjes, zoals wij ze kennen, staan al omschreven in oude geschriften, zoals in nota’s van de bekende Griekse arts Hippocrates, die beschouwd wordt als vader van de westerse geneeskunde. ‘Herpes’ is Grieks voor ‘kruipen’ en slaat wellicht op de manier waarop het virus stiekem vanuit de zenuwknoop naar buiten kruipt zodra het opnieuw de kans krijgt. Hippocrates vestigde eeuwen geleden al de aandacht op hygiëne. En dat is ook nu nog een blijvend advies: draag zorg voor jezelf en je omgeving, als je herpes hebt.”
(Tekst: Evelien Heeren)
