Er zijn alsmaar meer mensen met diabetes type 1, de erfelijke en aangeboren variant van diabetes. Voor een deel is dat – gelukkig – te danken aan het feit dat patiënten beter behandeld kunnen worden en dus ouder worden. Maar artsen zien dat ook meer jonge kinderen de diagnose diabetes krijgen en dat de ziekte agressiever wordt.
Diabetes is een verzamelnaam voor verschillende aandoeningen. Die hebben met elkaar gemeen dat ze de suikerwaarden in het bloed doen stijgen. Daarom wordt diabetes soms ook ‘suikerziekte’ genoemd. De oorzaak van die stijging van de bloedsuiker is dat het lichaam een bepaald hormoon, insuline, niet genoeg produceert of dat de insuline niet goed werkt.
We hopen te kunnen voorspellen wie de ziekte zal krijgen
prof. dr. Chantal Mathieu
Zonder insuline kan ons lichaam suiker niet omzetten naar energie. Mensen met diabetes die nog niet behandeld worden of bij wie de ziekte niet goed onder controle is, hebben daarom weinig energie, drinken en urineren veel en vermageren. Op lange termijn hebben ze een hoger risico op hart- en vaatproblemen, oogproblemen en nierproblemen.
Twee types
Er zijn verschillende redenen waarom insuline niet goed kan werken of niet geproduceerd kan worden. Een groot deel van de patiënten krijgt diabetes door een ongezonde levensstijl. Ongezond eten en niet genoeg bewegen ontregelt hun lichaam en maakt het ongevoelig voor insuline. Die vorm van de ziekte heet type 2 diabetes. Gelukkig kunnen we type 2 diabetes grotendeels voorkomen door te bewegen, gezond te eten en een gezond gewicht aan te houden.
Bij een veel kleinere groep patiënten speelt levensstijl geen rol. Zij leiden aan een auto-immuunziekte, diabetes type 1, waarbij hun afweersysteem hun eigen lichaam aanvalt. Maar verder is er eigenlijk heel weinig bekend over de oorzaken van diabetes type 1. Daar proberen prof. dr. Chantal Mathieu, endocrinoloog, en prof. dr. Kristina Casteels, kinderendocrinoloog, met hun onderzoek verandering in te brengen.
Biomerkers
Het team van professor Mathieu doet momenteel een studie om beter te begrijpen hoe de ziekte in elkaar zit. Daarvoor zoekt het naar biomerkers: kenmerken van een bepaalde ziekte die meetbaar zijn in ons lichaam en de ziekte kunnen voorspellen.
Professor Mathieu: “Hoe meer kenmerken van diabetes we ontdekken, hoe beter we de ziekte kunnen begrijpen. Zo hopen we op termijn te kunnen voorspellen wie de ziekte zal krijgen.”
Het onderzoek is een grote onderneming. Om de biomerkers correct te kunnen vaststellen, onderzoeken de wetenschappers stalen van mensen met diabetes type 1 en hun eerstegraadsfamilieleden uit maar liefst 40 Europese ziekenhuizen. “De voorbije decennia vonden we al een paar biomerkers: bepaalde genetische kenmerken en antistoffen. Maar we zijn nog niet tevreden. We willen het risico op diabetes veel exacter kunnen voorspellen, dus blijven we nieuwe merkers zoeken. Bovendien proberen we de evolutie van de ziekte te stoppen door studies met nieuwe medicijnen.”
Verhoogd risico
Het team van professor Casteels probeert een manier te vinden om type 1 diabetes te voorkomen. “In onze studie bepalen we op basis van genetische merkers eerst of een pasgeborene een hoger risico op type 1 diabetes heeft. In plaats van 1 kans op 250, heeft een kindje met verhoogd risico 1 kans op 10 om de ziekte te krijgen. Het risico bepalen doen we met enkele druppeltjes bloed, dat we afnemen als standaardscreening bij alle pasgeboren baby’s. Voor de ouders en de baby is de studie dus geen extra belasting.”
Screening kan met enkele druppels bloed van pasgeboren baby's
prof. dr. Kristina Casteels
De baby’s bij wie een verhoogd risico is vastgesteld, kunnen aan een tweede studie deelnemen. Daarin wordt een nieuwe manier uitgetest om diabetes te voorkomen nog voor de ziekte tot uiting kan komen. Professor Casteels: “We bekijken of we het immuunsysteem van jonge kinderen kunnen ‘opvoeden’, zodat het zich niet tegen insuline en de insulineproducerende cellen keert. Dat doen we door hun heel kleine hoeveelheden insuline te geven via de mond.” Het principe is vergelijkbaar met de aanpak voor notenallergie: kinderen die op jonge leeftijd noteneiwit krijgen, ontwikkelen op lange termijn minder vaak een notenallergie.
Afweersysteem heropvoeden
De cruciale vraag blijft: zullen we diabetes ooit kunnen genezen? Professor Mathieu: “Ik denk niet dat er één chronische ziekte bestaat die we kunnen genezen. Ook al krijgen we diabetes en de symptomen ervan onder controle, mensen met diabetes zullen altijd een aanleg voor de ziekte blijven hebben. We kunnen het afweersysteem misschien ‘heropvoeden’, maar we moeten die mensen blijven opvolgen.”
Beter voorkomen dan genezen dus? Professor Casteels: “Absoluut. Ons doel is ervoor te zorgen dat de ziekte nooit tot uiting komt bij mensen die aanleg hebben voor diabetes type 1. We willen ingrijpen nog voor een eerste aanval kan optreden. Daar zijn we nog niet, maar we zijn onderweg.”
Meer info over de twee studies vind je op www.innodia.eu en www.gppad.org.
