Column van de pastor - "Verdriet kan stormachtig als de zee zijn"

Zondagnamiddag, twee uur. Ik ben klaar om naar huis te gaan. Plots rinkelt mijn wachttelefoon: een verpleegkundige die me vraagt of ik een oudere patiënt op haar afdeling wil bezoeken. Hij kreeg op vrijdag slecht nieuws. Emotioneel gaat het niet goed met hem. “Gisteren heeft hij geen woord gezegd. Hij wendt zich telkens af en antwoordt op geen enkele vraag. Hij lijkt helemaal in zichzelf gekeerd. En nu, sinds deze ochtend, huilt hij onophoudelijk. We kunnen hem maar niet troosten. Kunt gij niet eens langskomen? Jullie kunnen toch wonderen verrichten?”, vraagt ze met een lach. 

Tijdens mijn universitaire opleiding heb ik veel vakken gevolgd. Maar het vak wonderen verrichten was daar bij mijn weten niet bij. Die expertise blijft voorbehouden voor God de Vader, Jezus Christus, zijn moeder en wat heiligen. En voorlopig ben ik nog niet heilig.

Ik kom aan op de kamer en tref meneer inderdaad huilend aan in zijn bed. Ik stel me voor: “Ik ben Martijn, de pastor. Ik zie dat u veel verdriet heeft. Wat kan ik voor u betekenen?” De man zegt niets, maar steekt zijn hand naar me uit. Ik neem zijn hand vast. Plots zegt hij heel zacht: “Blijf hier even bij me.” Ik zet me neer bij zijn bed en hou zijn hand vast.

De Fransen gebruiken het werkwoord consoler voor troosten. Dat komt van het Latijnse woord consolor, samen verlichting vinden. Iemand troosten of troost zoeken, is dus iets dat je samen met iemand anders doet. We proberen vertroosting te bieden als we zien dat de ander verdriet heeft. Of we zoeken het bij de ander wanneer we zelf verdriet hebben.

Als we iemand troosten, willen we die persoon laten weten en voelen dat hij niet alleen is met zijn verdriet. Dat we ook in het verdriet met elkaar verbonden blijven. We willen het vertrouwen doorgeven dat het leven ook na die moeilijke ervaring nog de moeite waard is: het komt goed. Ook al zal het leven er daarna misschien anders uitzien. 

Sinds juni hebben UZ Leuven en KU Leuven een echte troostplek in het mooie Groot Begijnhof van Leuven. De troostplek is opgebouwd rond het bronzen beeld Exodus van de Leuvense kunstenaar Willy Peeters. Het beeld bestaat uit twee hoog­opslaande bronzen golven. Verdriet kan immers stormachtig zijn zoals de zee, alles overspoelend, vernietigend. Maar de golven wijken ook weer terug. Er ontstaat weer ruimte.

Het beeld werd zo geïnstalleerd dat je als bezoeker ook tussen beide golven door kan wandelen, net zoals Mozes lang geleden al eens deed. Het kunstwerk verbeeldt zo een uitweg uit het verdriet. Het is de doorgang naar een ander en nieuw leven, een beloftevolle toekomst. In een drukke stad zijn dergelijke plekken broodnodig. Het zijn rustpunten die ruimte creëren en ons leren omgaan met het onverwachte, lijden of verdriet. Op plekken als deze kunnen nieuwe en inspirerende inzichten ontstaan.

Na een half uur laat de oude man plots mijn hand los. Ik kijk hem aan. Hij glimlacht zacht. Wenen doet hij niet meer. “Bedankt”, zegt hij. “Kan ik nog iets voor u betekenen?”, vraag ik. “Nee, het is prima zo.” Ik verlaat de kamer enigszins verbaasd.

In de week die volgt, moet ik toevallig opnieuw op dezelfde afdeling zijn. Plots zie ik de verpleegkundige terug die me belde op zondag. Ze spreekt me vol bewondering aan: “Wat heb jij bij die man gedaan? Na jouw bezoek was hij precies een nieuwe mens. Hij eet weer. Hij spreekt met ons. Hij maakt zelfs grapjes.” “Ik ben blij om dat te horen”, zeg ik. “Maar ik heb helemaal niets bijzonders gedaan. Ik heb zijn hand vastgehouden en een halfuur in stilte bij hem gezeten.” 

Soms is er niet veel nodig om iemand te troosten. Een ingewikkeld theoretisch betoog met verhelderende inzichten was hier niet aan de orde. Samen een rustpunt creëren. Wat nabijheid, een troostende handdruk, wat tijd. Zo ontstaat op-nieuw ademruimte. Iedereen kan wonderen verrichten. Daar is niet veel voor nodig.